Alkohole cukrowe (poliole): eksperci odpowiadają na pytania

Prof. Jennie Brand-Miller i Dr Alan Barclay odpowiadają na 7 najczęściej zadawanych pytań dotyczących alkoholi cukrowych.

Co to są alkohole cukrowe (poliole)?

Erytrytol, glicerol, uwodornione hydrolizaty skrobi, izomalt, laktitol, maltitol, mannitol, sorbitol i ksylitol są alkoholami cukrowymi. Są one rodzajem węglowodanów. Nieco myląca nazwa alkoholi cukrowych pochodzi od ich struktury chemicznej, z cechami zarówno cukrów, jak i alkoholu. W rzeczywistości jednak nie zawierają cukrów, ani alkoholu występującego w piwie, winie czy spirytusie. Są słodkie, ogólnie znacznie mniej słodkiego niż sacharoza (z wyjątkiem ksylitolu), dlatego producenci żywności i napojów często łączą je w żywności i napojach z intensywnymi słodzikami, takimi jak np. stewia.

Gdzie można je znaleźć?

Producenci żywności używają alkoholi cukrowych jako zamienników cukru: do słodzenia produktów dla diabetyków, a także w produktach bez dodatku cukrów, w tym: gumy do żucia, cukierki (lizaki), lody, desery mleczne, jogurty, wypieki, takie jak ciasta i ciasteczka oraz pasty do smarowania i dżemy. Poliole są także dodawane do różnego rodzaju słodzików i substancji słodzących o wysokiej intensywości, jako środek wypełniający, np. Stewia. Alkohole cukrowe znajdziesz także w pastach do zębów, płynach do płukania ust, środkach wspomagających oddychanie, syropach na kaszel lub kroplach i pastylkach na gardło w przemyśle farmaceutycznym. Oprócz ksylitolu, bardzo mało prawdopodobne jest, że znajdziesz powyższe substancje na półce sklepowej w supermarkecie, gdyż nie są one w większości powszechnie stosowane w warunkach domowych.

Skąd one pochodzą?

Większość alkoholi cukrowych jest produkowana z różnych cukrów i skrobi, w ilościach handlowych, dla przemysłu spożywczego. Jednakże są też takie, które występują naturalnie w wielu roślinach. Na przykład:

• erytrytol w niewielkiej ilości znajduje się w winogronach, melonach i grzybach oraz w sfermentowanej żywności, takiej jak: wino, piwo, sake, sery i sos sojowy;
• sorbitol występuje naturalnie w wielu owocach i jagodach. Po raz pierwszy został odkryty w 1872 roku w jagodach jarzębiny – Sorbus aucuparia;
• ksylitol występuje w korze brzozy i błonniku pokarmowym wielu owoców i warzyw;

Czy są podobne do sztucznych słodzików?

Nie. Są całkiem inne. Alkohole cukrowe (poliole) występują w przyrodzie i są odżywczymi substancjami słodzącymi ze średnią kalorycznością 2 kcal/g (8 kJ/g) w porównaniu do 4 kcal/g (17 kJ/g) dla cukrów i skrobi. Sztuczne substancje słodzące, takie jak sacharyna i sukraloza, nie mają wartości odżywczych (0 kcal) i wytwarzane są laboratorium.

Co przemawia za wyborem żywności słodzonej alkoholami cukrowymi?

• Mają kilka zalet w porównaniu do cukrów (sacharoza, glukoza, fruktoza, maltoza itp.). Po pierwsze mają mniejszy wpływ na poziom glukozy we krwi, ponieważ organizm traktuje je jako błonnik pokarmowy, co oznacza, że są powoli i niekompletnie wchłaniane z jelita cienkiego do krwioobiegu.
• Po drugie są „przyjazne dla zębów”. Nie dostarczają energii bakteriom płytki nazębnej w jamie ustnej, więc nie wpływają na powstawanie ubytków. FDA (ang. Food&Drug Administration, pl. Agencja Żywności i Leków) w etykietowaniu żywności bezcukrowej, która zawiera poliole, zatwierdziła stosowanie oświadczenia zdrowotnego „nie promuje próchnicy zębów”. W innych częściach świata produkty mogą być oznaczone jako „bezpieczne dla zębów”.

Jakie minusy może mieć wybór żywności słodzonej alkoholami cukrowymi?

Niektóre alkohole cukrowe, takie jak: izomalt, laktitol, maltitol i syrop z maltitolu, mannitol, sorbitol i ksylitol, jeśli spożywa się je w dużych ilościach, mogą mieć działanie przeczyszczające i/lub powodować wzdęcia, burczenie, gaz lub biegunkę.

• W Australii pokarmy zawierające ponad 10 gramów laktitolu, maltitolu, mannitolu i ksylitolu na 100 gramów produktu, lub ponad 25 gramów erytrytolu, sorbitolu lub izomaltu na 100 gramów produktu, zawierają na etykietach ostrzeżenia o możliwym działaniu przeczyszczającym. Produkty te mogą stanowić szczególny problem dla dzieci i młodzieży ze względu na ich mniejszy rozmiar ciała.
• W Europie etykietowanie żywności zawierającej więcej niż 10% dodanych polioli musi zawierać oświadczenie doradcze „nadmierne spożycie może powodować działania przeczyszczające”. Zatwierdzenie przez UE erytrytolu wyklucza jego stosowanie w napojach, ponieważ istnieje obawa, że jego wartość progowa może zostać przekroczona w szczególności przez młodych ludzi.
• Osoby, które stosują dietę z niskim FODMAP z powodu zaburzeń trawienia, takich jak np. zespół jelita drażliwego (IBS), powinny unikać alkoholi cukrowych (FODMAP to cukry w żywności, które są słabo absorbowane przez jelita. „P” oznacza poliole).

W jaki sposób mogę monitorować spożycie alkoholi cukrowych?

Produkty zawierające alkohole cukrowe (poliole) powinny mieć umieszczone nazwy użytych polioli na etykiecie (w porządku malejącym wg wagi). Trudno będzie jednak dokładnie określić, ile spożywasz z porcją 100 g, ponieważ nie znajdziesz żadnych dokładnych ilości na etykiecie w większości krajów na świecie.

W USA producenci żywności dobrowolnie wymieniają na etykiecie ilości alkoholi cukrowych w gramach na porcję. Dobrowolnie mogą też umieścić nazwę konkretnego alkoholu cukrowego na opakowaniu, o ile dodany został tylko jeden jego rodzaj. Jeśli na etykiecie, na opakowaniu produktu, producent umieści oświadczenie o skutkach zdrowotnych alkoholi cukrowych (kiedy w produkcie znajdują się alkohole cukrowe), musi także na etykiecie wymienić poszczególne alkohole cukrowe.

Więcej:

The Ultimate Guide to Sugars and Sweeteners (Includes entries for individual sugar alcohols/polyols)
FDA

Źródło:

© GI News, Human Nutrition Unit, University of Sydney