40-letni pacjent zgłosił się do Poradni Dietetycznej Cambridge Diagnostics z uwagi na przewlekłe stany zapalne zatok oraz trudności w uzyskaniu tzw. formy startowej. Pacjent dodatkowo zgłaszał problem wzdęć i biegunek, zatrzymywania wody w organizmie oraz problemy ze snem. Mężczyzna na przestrzeni 6 lat startował w kategoriach takich, jak: kulturystyka klasyczna, ekstremalna czy męska sylwetka.
Na wstępie chciałabym w kilku słowach wytłumaczyć, czym w ogóle są sporty sylwetkowe. Z pewnością jest to złożona dyscyplina sportu, w której znajdziemy kilka różnych kategorii. To sprawia, że praktycznie każdy pasjonat pracy nad swoją sylwetką znajdzie coś dla siebie, zarówno mężczyzna jak i kobieta. Różnice pomiędzy kategoriami dotyczą głównie limitów wagowych i proporcji pomiędzy masą ciała a wzrostem zawodnika. Start w danej kategorii definiuje to, jak bardzo zawodnik będzie musiał redukować swoją masę ciała, jednocześnie zachowując jak największą ilość tkanki mięśniowej przy jak najmniejszym otłuszczeniu ciała.
Naukowcy są zgodni, że dieta ma niewątpliwy wpływ na wydolność sportowca, a jej dobre zaplanowanie jest wsparciem dla każdego programu treningowego. Żywienie powinno wspomagać regenerację między treningową, zmniejszyć ryzyko chorób, przetrenowania oraz pomóc osiągnąć jak najlepsze wyniki sportowe. Oczywistym jest, że każdy sportowiec ma inne zapotrzebowanie uwarunkowane jego płcią, masą ciała, wzrostem, wiekiem, ale przede wszystkim rodzajem sportu który uprawia – co za tym idzie nie ma jednej, idealnej diety dopasowanej do każdego. Istnieją jednak pewne ustalone ramy, np. przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski, których powinien trzymać się sportowiec czy dietetyk planujący jego żywienie.
W praktyce, doświadczony, świadomy zawodnik najlepiej wie, jaka strategia żywieniowa jest dla niego optymalna – czy dobrze reaguje np. na diety wysoko tłuszczowe z niską podażą węglowodanów czy wręcz odwrotnie- na diecie wysoko węglowodanowej czuje się świetnie. Należy jednak pamiętać, że każda skrajność dietetyczna stosowana przez dłuższy czas może prowadzić do licznych chorób metabolicznych lub niedoborów witamin i składników mineralnych, które w konsekwencji mogą rozstroić cały organizm.
W ocenie mojego pacjenta, właśnie niskokaloryczna, monotonna dieta, stosowana przed startem w zawodach oraz intensywny, wyczerpujący trening doprowadziły do zaburzeń z którymi pacjent obecnie się boryka. Najczęściej występujące problemy zdrowotne sportowców, to dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – są one spowodowane głównie przez redystrybucję krwi z krążenia trzewnego do mięśni i serca, co skutkuje niedokrwieniem przewodu pokarmowego i słabszym odżywieniem bariery jelitowej.
Rycina 1. Objawy zgłaszane przez pacjenta przed rozpoczęciem dietoterapii.
Po około 3 latach aktywnego startowania w zawodach kulturystycznych pojawiły się problemy z zatokami, które zakończyły się przyjmowaniem antybiotyków i sterydów przez blisko rok. Zastosowana terapia nie przyniosła rezultatów, co spowodowało obniżenie jakości życia pacjenta oraz brak możliwości realizacji planów treningowych i dietetycznych. W ubiegłym roku pacjent trafił do naszej Poradni Dietetycznej.
Pierwszym krokiem zaproponowanym mu podczas konsultacji, po zebraniu wywiadu żywieniowego i zdrowotnego, było wykonanie badania w kierunku nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej. Pacjent zdecydował się na wybór testu na 59 produktów pokarmowych. Badanie zostało wykonane na samym początku, ponieważ to właśnie układ pokarmowy, jako pierwszy kontaktuje się ze składnikami pokarmu i pełni ważną rolę w utrzymaniu odporności całego organizmu. Gdy wyżej wspomniana bariera jelitowa jest narażona na działanie czynników, takich jak: intensywny wysiłek fizyczny, monotonna dieta bogata w silnie immunogenne białka, stres czy przyjmowanie leków, może dojść do jej zaburzeń. Funkcją bariery jelitowej jest udział w modulowaniu układu immunologicznego, a jej zaburzenia mogą prowadzić do zwiększenie jej przepuszczalności i przenikania niestrawionych białek pokarmowych i bakteryjnych. To zjawisko może powodować wielonarządowe i złożone objawy np. ze strony przewodu pokarmowego, nerwowego, hormonalnego czy oddechowego.
Wynik badania pacjenta wykazał nadwrażliwości pokarmowe IgG- zależne na: mleko, żyto, pszenica, kukurydza, jaja, rośliny strączkowe, drożdże.
Rycina 2. Wynik badania pacjenta.
Pacjent otrzymał dokładne wytyczne, jakimi bezpiecznymi pokarmami może zastąpić produkty nietolerowane i zdecydował się przejść na dietę eliminacyjną w oparciu o wynik badania. Pierwsze efekty pojawiły się po około 2 tygodniach. Zniknął problem wzdęć oraz biegunek, znacznie poprawiła się perystaltyka jelit. Największym problemem pacjenta były przewlekłe zapalenia zatok, które przestały nawracać po około 3 miesiącach rozpoczęcia dietoterapii i nie pojawiają się do tej pory. Dodatkowo pacjent zaobserwował wyższy poziom energii, poprawę regeneracji między treningowej (przy dwóch jednostkach treningowych dziennie) oraz łatwość w uzyskaniu tzw. formy startowej (mniejsze zatrzymywanie wody podskórnej). Ciekawostką jest to, że pacjent dobrze toleruje odżywki na bazie białek mleka, a konkretnie frakcji serwatkowych, bezsmakowe w formie izolatu. Po spożyciu odżywek na bazie kazeiny zawodnik ma uczucie zatkanego przewodu pokarmowego oraz problemy z biegunkami.
Podsumowując, eliminacja produktów nietolerowanych może mieć pozytywny wpływ na stan zdrowia pacjenta, a badanie nadwrażliwości u kulturystów może mieć wyjątkowe zastosowanie z uwagi na fakt, że spożywają oni zwyczajowo duże ilości silnych immunogennie białek, takich jak: mleko, jaja czy soja. Nadwrażliwość na mleko krowie nie musi oznaczać całkowitej rezygnacji z suplementów w postaci odżywek białkowych, istotną może być tu forma suplementu lub to z jakiej frakcji białkowej został on wytworzony.
Źródła:
- Bean A., „Żywienie w sporcie. Kompletny przewodnik.”, Zysk i s-ka., 2014.
- Ryzyko zdrowotne związane z podróżą i pobytem polskiej reprezentacji olimpijskiej w Rio de Janeiro w 2016 roku, Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej.
Autor: Joanna Łukasiak-Chełstowska
mgr Joanna Łukasiak-Chełstowska – absolwentka studiów licencjackich i magisterskich Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, dietetyk w zespole Poradni Nietolerancji Pokarmowej Cambridge Diagnostics, w której prowadzi konsultacje dotyczące interpretacji wyników badań w kierunku pokarmowo-specyficznych IgG oraz prowadzenia diety eliminacyjnej. W firmie zajmuje również stanowisko Product Menagera kalkulatora dietetycznego Aliant, prowadzi internetowe szkolenia dla specjalistów dotyczące obsługi tego programu. W 2014 roku uzyskała uprawienia trenera personalnego, jej praca magisterska poruszała wątek żywienia i suplementacji wśród trenerów personalnych właśnie z uwagi na wykonywany zawód oraz zamiłowanie do treningu siłowego oraz crossfit.