Dieta matki karmiącej piersią – jak komponować?

Dieta matki karmiącej piersią ma decydujące znaczenie dla utrzymania jej organizmu w dobrej kondycji. Wytwarzanie mleka jest to proces fizjologiczny, który wymaga dostarczenia energii z pożywienia. Ponadto do samego procesu laktacji dochodzi także wysiłek związany z opieką nad niemowlęciem oraz niedobór snu. Stąd nie można pozwolić, aby dieta matki karmiącej polegała na ograniczaniu posiłków bądź głodzeniu. Niewątpliwie takie postępowanie wśród kobiet karmiących ma na celu jak najszybsze pozbycie się kilogramów z okresu ciąży. Co z kolei nie jest najlepszym pomysłem, wszystko trzeba robić z rozwagą.

Źródło: zdjęcie, Autor Pixabay License

Mleko mamy spełnia potrzeby żywieniowe jej dziecka.

Składniki niezbędne do produkcji mleka są pobierane z zapasów organizmu mamy. W rezultacie wszystko odbywa się tak, żeby skład mleka był idealnie dopasowany do potrzeb karmionego dziecka. Ponadto nawet umiarkowane niedobory lub nadmiary składników odżywczych w organizmie matki nie wpływa na skład mleka. Co więcej, duże niedobory jakościowe lub ilościowe mogą skutkować zmniejszeniem się ilości mleka. Jednakże dopiero naprawdę bardzo duże mają wpływ na jego jakość. Dlatego natura przewidziała ten proces w taki sposób, aby jak najlepiej zabezpieczyć potrzeby żywieniowe niemowlęcia. Tak więc dziecko jest zabezpieczone przez naturę, ale mama musi sama zadbać o swój stan odżywienia z pomocą dietetyków :-).

Ile energii potrzebuje kobieta w okresie laktacji?

Zapotrzebowanie na energię podczas laktacji wzrasta. Szacuje się, że około 160 kcal potrzebnych w tym okresie pokrywają zapasy tkanki tłuszczowej zgromadzone przez kobietę w trakcie ciąży. Z kolei udział energii z diety matki karmiącej powinien wzrosnąć o dodatkowe 505 kcal/dobę w pierwszych 6 miesiącach karmienia piersią, a w kolejnym półroczu laktacji potrzebnych jest dodatkowo około 400 kcal/dobę. Ponadto więcej potrzebuje mama karmiąca więcej niż jedno dziecko, a także szczupła mama.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że zapotrzebowanie energetyczne w okresie karmienia piersią wzrasta o 10% dla mało i średnio aktywnych kobiet, a o 20% dla bardzo aktywnych kobiet. Dodatkowe zapotrzebowanie na energię szacujemy względem: całkowitej przemiany materii zależnej od wieku, masy ciała, wzrostu i aktywności fizycznej matki. W sytuacji nadwagi lub niedowagi bierzemy pod uwagę szacowanie zapotrzebowania energetycznego dla należnej masy ciała, a nie masy ciała faktycznej. W przypadku znacznej nadwagi ograniczenie kaloryczne powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie laktacji.

Czy zmienia się zapotrzebowanie na makroskładniki?

Zapotrzebowanie na białko w okresie laktacji wzrasta w stosunku do zapotrzebowania sprzed ciąży. W przeliczeniu na kilogram masy ciała na dzień wynosić będzie 1.2-1.45 g. Z kolei zapotrzebowanie na węglowodany i tłuszcz jest proporcjonalne do zwiększonej energetyczności diety. Stąd węglowodany powinny stanowić 45-65% energii z diety. Co więcej, szczególną uwagę należy zwrócić na podaż EPA+DHA. W normach żywienia człowieka możemy przeczytać, że zapotrzebowanie na EPA+DHA kobiety karmiącej piersią, to 250 mg/d oraz dodatkowo 100-200 mg DHA/d. Sugeruje się, że odpowiednie spożycie DHA przez kobiety karmiące zmniejsza ryzyko alergii oraz infekcji, a także wspiera rozwój mózgu niemowląt karmionych piersią. Aby pokryć zapotrzebowanie na EPA/DHA czasem trzeba też rozważyć suplementację. U kobiet, u których spożycie ryb jest niewystarczające, zaleca się suplementację DHA w dawce 400-600 mg/d.

Jak zmienia się zapotrzebowanie na mikroskładniki?

W okresie laktacji zmienia się zapotrzebowanie na niektóre witaminy i składniki mineralne. Zwiększone jest zapotrzebowanie m.in. na: wit. E, C, A, B1, B2, niacynę, B6, B12, B5, foliany, cholinę, cynk, jod, selen. Z kolei nie zmienia się zapotrzebowanie na fosfor, wapń, sód, magnez, fluor.

Tabela 1. Zapotrzebowanie na wybrane witaminy i składniki mineralne na poziomie RDA (zalecanego spożycia) w okresie laktacji.

Źródło: Normy żywienia dla populacji Polskiej, IŻŻ, 2017.

W tabeli niżej przedstawiam przykładowe źródła składników, ważnych w diecie mamy. Z pewnością możemy stwierdzić, że odpowiednio skomponowany przez dietetyka jadłospis pozwoli zapobiec niedoborom i odpowiednio odżywi organizm mamy karmiącej.

Tabela 2. Źródła w diecie wybranych składników pokarmowych istotnych w okresie laktacji.

Źródło: Kunachowicz i wsp., 2017.

Zapotrzebowanie na płyny.

Właściwe nawodnienie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Dlatego kobieta karmiąca powinna dostarczać około 2700 ml płynów dziennie. Kobietom w okresie laktacji zaleca się spożywanie nisko zmineralizowanej wody źródlanej, bogatej w wapń i magnez, z niską zawartością sodu.

Podsumowując, dieta kobiety karmiącej powinna być różnorodna. Jak wiemy, nie trzeba bez powodu eliminować żadnych pokarmów, ani stosować specjalnych ograniczeń wynikających tylko z karmienia piersią. Na co zwrócić uwagę? Z pewnością skomponowane przez nas posiłki nie mogą pochłaniać dużo czasu, gdyż świeżo upieczona mama z reguły nie będzie miała go zbyt dużo.

Literatura:

1. Allen LH, 2012, B Vitamins in Breast Milk: Relative Importance of Maternal Status and Intake, and Effects on Infant Status and function, Advances in Nutrition, Volume 3, Issue 3.
2. Bagci Bosi AT, Eriksen KG, Sobko T, Wijnhoven TMA, 2016, Breastfeeding practices and policies in WHO European Region Member States, Cambridge University Press, 19, 4, 753-764.
3. Borszewska-Kornacka M.K. i wsp. 2013, Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria T10. S.265-279
4. Bzikowaska A, Więch M, Weker H, 2016, Żywienie kobiet w okresie laktacji – aktualne spojrzenie., Biuletyn Komitetu Upowszechniania karmienia Piersią i szpitali przyjaznych dziecku, IMID, 2.
5. Jarosz M. i wsp., 2017, Normy żywienia dla populacji Polskiej, IŻŻ.
6. Kunachowicz H, Przygoda B, Nadolna I, Iwanow K, 2017, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, PZWL.
7. Makowska-Donajska M, Hirnle L, 2018, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas laktacji., Pielęgniarstwo XXI wieku, 17, 2, 63.
8. Ostrowska L, 2020, Dietetyka kompendium, PZWL.
9. Szajewska H, Horvath A, Rybak A, Socha P, 2016, Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne Pediatra, 13, 1, 9–24.
10. https://malgorzatajackowska.com/2017/05/23/suplementacja-czasie-karmienia-piersia/