Czy miód manuka jest na prawdę ‘superfood’, w celu leczenia przeziębienia, alergii i infekcji?

Miód manuka nie jest panaceum ani superfood. Ale jest on rażąco niedostatecznie wykorzystywany w celu miejscowego leczenia ran, owrzodzeń i oparzeń, szczególnie w obliczu zbliżającego się globalnego kryzysu oporności bakterii na antybiotyki. Piszą  Nural Cokcetin  (naukowiec z University of Technology Sydney) i Shoana Blair, główna menager ithree institute, University of Technology Sydney w The Conversation. Oto ich raport.

Miód Manuka jest często reklamowany jako ‘superfood’, który leczy wiele dolegliwości, w tym: alergie, przeziębienie, grypę, zapalenie dziąseł, ból gardła, infekcje gronkowca oraz liczne rodzaje ran. Manuka może również pobudzić energię, mieć działanie odtruwające, obniżać poziom cholesterolu, zapobiec cukrzycy, poprawić sen, poprawić koloryt skóry, zmniejszyć wypadanie włosów, a nawet zapobiec skręcaniu i rozdwajaniu się końcówek. Niektóre z tych deklaracji są nonsensem, ale niektóre z nich mają dobre dowody naukowe.

Miód był stosowany w celach terapeutycznych już w starożytności, z zapisami o jego kulturowym, religijnym i medycznym znaczeniu spotykamy się na malowidłach skalnych, w rzeźbach i świętych tekstach pochodzących z wielu różnych starożytnych kultur. Miód był stosowany w leczeniu szerokiej gamy dolegliwości, od zakażeń oczu i gardła do zapalenia żołądka i jelit oraz schodzeń układu oddechowego, ale był też bardzo popularny w celu leczenia wielu rodzajów ran i infekcji skórnych.

Znaczenie lecznicze miodu w dużej mierze straciło na popularności wraz z pojawieniem się w połowie XX w. nowoczesnych antybiotyków. Medycyna zachodnia w dużej mierze odrzuciła miód  jako „bezwartościową, ale nieszkodliwą substancję”. Jednakże pojawienie się superbakterii (patogenów opornych na niektóre, wiele lub wszystkie antybiotyki) oznacza, że badano naukowo także alternatywne podejścia do zwalczania patogenów. Teraz rozumiemy tradycyjną popularność miodu jako opatrunek na rany, co jest prawie na pewno związane z jego właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi.

Wysoka zawartość cukru i niskie pH oznaczają, że miód hamuje wzrost drobnoustrojów, ale niektóre miody wciąż zachowują swoją aktywność przeciwdrobnoustrojową, nawet, gdy są rozcieńczone do znikomych poziomów. Wiele różnych rodzajów miodu produkuje także zabójcze dla mikroorganizmów poziomy nadtlenku wodoru, podczas gdy oksydaza glukozowa (enzym włączony do miodu przez pszczoły) reaguje z cząsteczkami glukozy i tlenu w wodzie. Tak więc, gdy miód jest stosowany jako opatrunek na ranę, zabiera on wilgoć z tkanek, co powoduje wytwarzanie nadtlenku wodoru, oczyszczając ranę z infekcji. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa różnych miodów bardzo się różni, w zależności od tego, które kwiaty odwiedzają pszczoły, aby zebrać nektar, który zamieniają w miód. Chociaż wszystkie miody mają pewien poziom aktywności przeciwdrobnoustrojowej, niektóre z nich są nawet do 100 razy bardziej aktywne niż inne.

Czym manuka różni się od innych miodów?

Miód manuka pochodzi z nektaru drzew manuka (Leptospermum scoparium) i ma dodatkowy składnik do swojej silnej aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Ta niecodzienna aktywność została odkryta przez profesora Petera Molana w Nowej Zelandii w latach 80., gdy zdał sobie sprawę, że działanie miodu manuka zostało utrzymane nawet po usunięciu nadtlenku wodoru. Przyczyna tego działania pozostawała nieuchwytna przez wiele lat, dopóki dwa laboratoria, w 2008 r., nie zidentyfikowały metylglioksalu (MGO) jako kluczowego czynnego składnika miodu manuka. MGO jest substancją występującą naturalnie w wielu produktach spożywczych, roślinach i komórkach zwierzęcych i ma działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Aktywność miodu Manuka została przetestowana przeciwko różnym mikroorganizmom, szczególnie tym, które powodują zakażenia ran. Miód Manuka hamuje problematyczne patogeny bakteryjne, w tym superbakterie, które są oporne na wiele antybiotyków. Miód z Manuka może również rozpraszać i zabijać bakterie żyjące w biofilmach (społeczności drobnoustrojów, które są powszechnie oporne na antybiotyki), w tym Streptococcus (przyczyna anginy) i Staphylococcus (przyczyna infekcji Golden Staph). Co najważniejsze, nie ma doniesień o bakteriach, które są oporne na miód, nawet nie udało ich się wytworzyć w laboratorium. Należy zauważyć, że ilość MGO w różnych miodach manuka jest inne i nie wszystkie miody manuka mają koniecznie wysoki poziom aktywności przeciwdrobnoustrojowej.

Miód Manuka i gojenie się ran.

Miód ten ma idealne właściwości w zakresie opatrywania ran, a przeprowadzono wiele badań dotyczących skuteczności manuka jako opatrunku na rany. Oprócz aktywności antymikrobowej o szerokim spektrum działania, miód jest również nietoksyczny dla komórek ssaków, pomaga w utrzymaniu wilgotnego środowiska rany (co jest korzystne dla gojenia), działa przeciwzapalnie, skraca czas gojenia i bliznowacenie, ma naturalne działanie oczyszczające (które wyciąga martwe tkanki, ciała obce i martwe komórki odpornościowe z rany), a także redukuje zapach zranień. Te właściwości odpowiadają za wiele raportów pokazujących skuteczność miodu jako opatrunku na ranę. Miód, a w szczególności miód manuka, z powodzeniem stosuje się w leczeniu zakażonych ale też niezainfekowanych ran, oparzeń, nacięć chirurgicznych, owrzodzeń nóg, odleżyn, urazów, zmian meningokokowych, skutków ubocznych radioterapii czy zapalenia dziąseł.

A co z jedzeniem miodu z manuka?

Większość miodu manuka sprzedawanego na całym świecie jest spożywana. Manuka może hamować bakterie, które powodują ból gardła lub zapalenie dziąseł, ale główne składniki odpowiedzialne za aktywność przeciwdrobnoustrojową nie przeżyją procesu trawienia. Niemniej jednak, spożycie miodu może mieć inne właściwości terapeutyczne, w tym właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające i prebiotyczne (sprzyjające rozwojowi korzystnych mikroorganizmów jelitowych). Chociaż te właściwości nie są związane wyłącznie z miodem manuka i różne inne miody mogą również podobnie działać.

Czego nie należy robić?

Istnieje powszechnie zachwalane przekonani, że jedzenie miodu manuka (lub stosowanie miejscowo) pomoże w walce z katarem siennym, ponieważ zawiera małe dawki pyłków, które powodują objawy, a jedzenie tego w małych ilościach pomaga układowi odpornościowemu nauczyć się nie reagować nadmiernie. Nie ma jednak naukowych dowodów na to, że jedzenie miodu pomaga cierpiącym na katar sienny. Większość pyłków wywołujących katar sienny pochodzi z roślin zapylanych przez wiatr (więc nie produkują nektaru i nie są odwiedzane przez pszczoły). Istnieje kilka wstępnych prac, pokazujących, że miód może chronić przed niektórymi skutkami ubocznymi radioterapii głowy i szyi, ale wymaga to dalszych badań. Jednak inne twierdzenia, że miód ma działanie przeciwnowotworowe nie zostały jeszcze potwierdzone.

Nie ma żadnych solidnych naukowych dowodów na to, że manuka obniża poziom cholesterolu, leczy cukrzycę lub poprawia sen. Chociaż jedno interesujące badanie wykazało, że miód był skuteczniejszy niż lekarstwo na kaszel, w celu zredukowania kaszlu u dzieci w nocy, poprawiając ich sen (i ich rodziców). Miód z Manuka nie był specjalnie użyty, ale może być równie pomocny.

Twierdzenie, że cokolwiek pomaga „detoksykacji”, jest z natury śmieszne. Podobnie „superfood” to bardziej marketing niż cokolwiek innego, a twierdzenia dotyczące kosmetyków i anti-aging dotyczące Manuka są naukowo nieuzasadnione.

Ostateczny werdykt

Jeśli konsumenci kupują miód Manuka do ogólnego codziennego użytku jako środek spożywczy lub tonik, nie ma potrzeby kupowania bardziej aktywnych, a zatem droższych typów. Ale odpowiedni rodzaj miodu jest bardzo skuteczny jako opatrunek na ranę. Jeśli więc Manuka ma być stosowany do leczenia ran lub infekcji skóry, powinna być aktywna, sterylna i odpowiednio zapakowana jako produkt leczniczy. Najlepszym sposobem zapewnienia tego jest sprawdzenie, czy produkt ma odpowiednie oznaczenia.

Przeczytaj więcej:

• The Conversation: Science or Snake Oil: Is Manuka Honey Really a ‘Superfood’ for Treating Colds, Allergies and Infections?
• Phenolic Compounds in Honey and Their Associated Health Benefits: A Review
• Role of Honey in Modern Medicine
• Honey and Health: A Review of recent clinical research
• Honey for Acute Cough in Children