Skip to main content
Polityka prywatności
Wykorzystujemy pliki cookies do prawidłowego działania strony, aby oferować funkcje społecznościowe, analizować ruch na stronie i prowadzić działania marketingowe. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności. Czy zgadzasz się na wykorzystywanie plików cookies?

Dieta łatwostrawna jest modyfikacją żywienia podstawowego. Można ją zastosować w bardzo wielu przypadkach: w trakcie rekonwalescencji, w chorobach przewodu pokarmowego, w stanach gorączkowych, a nawet może być przydatna w żywieniu osób starszych.

Głównym celem diety łatwostrawnej jest oszczędzanie przewodu pokarmowego i łagodzenie dolegliwości przewodu pokarmowego lub chorego narządu, a także poprawa stanu zdrowia.

Dieta łatwostrawna powinna być odpowiednio zbilansowana i zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

W internecie czy w różnych publikacjach znajdziemy wiele list z produktami i potrawami dozwolonymi oraz przeciwwskazanymi w diecie łatwostrawnej. Nie da się nie zauważyć, że te listy zawsze się różnią w obrębie pewnych produktów. Zapewne wynika to z zasady uwzględniania indywidualnej tolerancji produktów i potraw przez konkretnego chorego. Dlatego zawsze trzeba się kierować głównymi zasadami diety łatwostrawnej, a wątpliwe potrawy, produkty czy techniki kulinarne dopasowywać indywidualnie do konkretnego chorego. Oczywiście pewne zasady pozostają niezmienne. Również w  zależności od masy ciała pacjenta, choroby w jakiej będzie stosowana dieta, zmianie będzie ulegać: wartość energetyczna diety, zawartość składników pokarmowych, a także wspomniany rodzaj produktów spożywczych.

Założenia diety łatwostrawnej wg. Jarosz M., 2011:

  • Białko – 15,5 % energii z diety
  • Tłuszcz – 29.5 % energii z diety
  • Węglowodany – 55 % energii z diety
  • Błonnik – do 25 g
  • Pozostałe składniki indywidualnie, zgodnie z normami, bądź innymi wskazaniami.

Zalecane techniki kulinarne to:

  • Dodawanie tłuszczu do potraw dopiero po ich przygotowaniu;
  • Gotowanie – w wodzie i na parze;
  • Oddzielanie i wyrzucanie zwłókniałych i twardych części roślin;
  • Pieczenie w folii, rękawie, pergaminie;
  • Przecieranie, miksowanie, rozdrabnianie (musy, przeciery, pure, soki);
  • Spulchnianie potraw poprzez dodatek ubitych białek jaj czy namoczonej w wodzie lub mleku bułki pszennej;
  • Stosowanie do zagęszczania zawiesiny z mąki w wodzie, mleku lub śmietance (jeśli jest dozwolona);
  • Usuwanie skórek i pestek z warzyw i owoców;
  • Zaprawianie słodką śmietanką, masłem, żółtkiem;

Przeciwwskazane techniki kulinarne, to:

  • Dodawanie zasmażek do potraw;
  • Duszenie z dodatkiem tłuszczu;
  • Grillowanie;
  • Marynowanie;
  • Obsmażanie;
  • Odgrzewanie;
  • Odsmażanie;
  • Pieczenie w sposób tradycyjny;
  • Smażenie;
  • Wędzenie;
  • Zapiekanie;
  • Zasmażanie

Cebula, czosnek i ogórki to produkty tradycyjnie eliminowane w diecie łatwostrawnej (często obserwuje się dolegliwości przewodu pokarmowego po ich spożyciu).

BŁONNIK

W diecie łatwostrawnej ogranicza się produkty bogate w błonnik. Warto jednak pamiętać, że całkowita eliminacja błonnika również nie jest wskazana, jego minimalne ilości muszą znaleźć się w diecie, chyba że są ku temu jakieś inne przeciwwskazania. Ilość błonnika w diecie łatwostrawnej powinna wynosić do 25 g.

O czym nie można zapomnieć przy diecie łatwostrawnej:

  1. Potrawy powinny mieć odpowiednią temperaturę – nie powinny być ani zbyt gorąca ani zbyt zimne, czyli nie podajemy potraw od razu po zdjęciu z ognia, ani bezpośrednio z lodówki/ zamrażarki.
  2. Posiłki powinny być podawane regularnie o stałych porach (4-5 razy dziennie).
  3. Ostatni posiłek powinien mieć miejsce 2 h przed snem.
  4. Porcje nie powinny być bardzo duże.
  5. Trzeba odpowiednio doprawić potrawy, aby były smaczne, przyprawione łagodnie, ale wyraźne w smaku. Szczególnie, że dieta łatwostrawna dotyczy często osób ze zmniejszonym apetytem.
  6. Ważna jest atrakcyjność podania potrawy, aby wyglądała apetycznie.
  7. Dieta powinna być dopasowana do konkretnej osoby, co pozwala wykluczyć z diety produkty i potrawy po których dany pacjent nie czuje się dobrze.

Przykładowe, dozwolone potrawy:

  1. Utarta sparzona marchewka z jabłkiem.
  2. Risotto (bez obsmażania, dodatku parmezanu).
  3. Drobne kasze gotowane na sypko, przecierane lub rozklejane.
  4. Budynie z dozwolonych kasz z dodatkiem mięsa, warzyw czy owoców.
  5. Kluski lane.
  6. Pierogi leniwe z niewielkim dodatkiem mąki.
  7. Łagodne sosy – koperkowy, cytrynowy, sos własny, owocowy.
  8. Potrawy mięsne – gotowane, pieczone w folii, rękawie, pergaminie, pulpety, potrawki, budynie.
  9. Zupy – kleiki, słabe wywary, krupniki z dozwolonych kasz, czyste zupy -chudy rosół, barszcz czerwony, pomidorowa, jarzynowa, ziemniaczana, zupy na mleku.

UWAGA na produkty ostre, tłuste, długo zalegające w żołądku!

Dieta łatwostrawna może zostać odpowiednio zmodyfikowana i występować też w wersji:

  • z ograniczeniem tłuszczu;
  • z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego;
  • bogatobiałkowej;
  • z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów i nasyconych kwasów tłuszczowych;
  • niskobiałkowej;
  • o zmienionej konsystencji;

W wersji o zmienionej konsystencji, dieta łatwostrawna występuje jako: płynna, płynna wzmocniona i papkowata. Są one stosowane w ostrych stanach zapalnych żołądkowo – jelitowych, po niektórych zabiegach operacyjnych, w schorzeniach jamy ustnej i przełyku, w różnych chorobach związanych z problemami z przyjmowaniem pokarmów czy w zespołach złego wchłaniania i trawienia, np. choroby neurologiczne, nowotworowe, stany zapalne, urazy.

A) Dieta płynna

Głównym jej zadaniem jest złagodzenie pragnienia i nawodnienie organizmu. Podczas stosowania tej diety nie ma znaczenia zapewnienie odpowiedniej ilości makro i mikroskładników. Dieta płynna będzie zalecana podczas nudności, wymiotów, braku łaknienia, biegunkach. Dietę stosujemy możliwie krótko. Po rozpoczęciu stosowania podajemy niewielkie ilości płynów co 1 h, następnie zwiększamy stopniowo ilości płynów. Kolejnym krokiem jest przejście na dietę płynną wzmocnioną, a jeszcze kolejnym zastosowanie diety łatwostrawnej.

W diecie płynnej sprawdzą się:

  • Woda – przegotowana lub mineralna niegazowana;
  • Napary ziołowe – np. rumianek;
  • Słaba herbata (może być z cytryną);
  • Rozcieńczony, chudy rosół;
  • Rozcieńczone kleiki – można wykorzystać płynną pozostałość po gotowaniu ryżu czy kaszy;
  • Rozcieńczone soki owocowe;

B) Dieta płynna wzmocniona

Jest kolejnym etapem po zastosowaniu diety płynnej. Charakteryzuje się tym, że zawiera niewielkie ilości błonnika (zazwyczaj błonnik jest częściowo zhydrolizowany poprzez gotowanie i rozdrabnianie). Dieta płynna wzmocniona powinna dostarczać odpowiednich ilości makro i mikroskładników, aby zaspokoić potrzeby chorego. Temperatura posiłków powinna być równa temperaturze pokojowej lub zbliżona do temperatury ciała.

W diecie płynnej wzmocnionej sprawdzą się:

  • Rozmiękczone pieczywo (np. w mleku, herbacie, kawie zbożowej);
  • Drobne kasze, ryż: ugotowane na mleku, w zupie, rozgotowane, przetarte i podane w formie kleików, można też dodać je do wywaru z warzyw bądź do rosołu;
  • Sery twarogowe i homogenizowane, zmiksowane z mlekiem, ew. ze słodką śmietanką;
  • Jaja na miękko, zmiksowane z mlekiem lub wywarem;
  • Przecierane zupy: jarzynowa, ziemniaczana;
  • Mięsa ugotowane, zmielone i przetarte z wywarem z warzyw, rosołem, kleikiem;
  • Soki warzywne lub rozcieńczony przecier w warzyw;
  • Soki owocowe, ugotowane i przetarte owoce, o konsystencji płynnej;
  • Mąka do zagęszczania zupy, przygotowywania kleików, kisieli, budyniów;

C) Dieta papkowata

Jej główną cechą jest brak konieczności gryzienia oraz łatwość w połykaniu. Powinna być ona odpowiednio zbilansowana.

W diecie papkowatej sprawdzą się:

  • Miękkie pieczywo bez skórki (rozdrobnione lub namoczone);
  • Produkty zbożowe rozgotowane, w postaci kleików;
  • Bardzo drobne kasze, drobne ugotowane kluski, drobny makaron;
  • Jaja na miękko, jajecznica na parze;
  • Mięso i ryby, wędliny w postaci zmielonej;
  • Ugotowane warzywa – przetarte, drobno posiekane, zmielone w maszynce;
  • Surowe warzywa drobno posiekane lub starte – zielona sałata, pomidory bez skórki, młoda marchewka;
  • Owoce – gotowane, przetarte, soki, kompoty, pieczone;

W tabeli 1 zamieściłam listy produktów do wykorzystania w diecie łatwostrawnej oraz takie, które są niewskazane.

Tabela 1. Lista produktów zalecanych i przeciwwskazanych w podstawowej diecie łatwostrawnej.

Grupa produktów Produkty dozwolone Od czasu do czasu Produkty niedozwolone
Warzywa buraki
cykoria
dynia
fasolka szparagowa – młoda
kabaczek
marchew
pomidory bez skórki
sałata
ziemniaki – gotowane/pieczone
brokuł
groszek zielony
kalafior
szpinak
brukiew
cebula
czosnek
kalarepa
kapusta (wszystkie rodzaje)
kukurydza
ogórki
papryczki chili
papryka słodka
rzepa
rzodkiew
rzodkiewka
szczypior
warzywa marynowane
ziemniak/frytki smażone z tłuszczem
Owoce
– dojrzałe, bez skórki i pestek
– soki i przeciery owocowe
banany
brzoskwinie
cytrusowe
jabłka – pieczone, gotowane
jagodowe
melony
morele
pomarańcze
kiwi
melon
rabarbar
wiśnie
owoce niedojrzałe, w syropie, w czekoladzie, marynowane, suszone, dżemy wysokosłodzone
arbuz
czereśnie
daktyle
gruszki
śliwki
Tłuszcze masło
oleje roślinne:
arachidowy
lniany
oliwa z oliwek
rzepakowy
słonecznikowy
sojowy
margaryny miękkie
orzechy
boczek
olej kokosowy
łój
margaryny twarde
olej palmowy
słonina
smalec
Produkty zbożowe pieczywo jasne i czerstwe – w tym sucharki, bułki pszenne, mąka pszenna
ryż biały
makaron drobny
kasza drobna – manna, kuskus, krakowska, łamana, jaglana
inne kasze i płatki zbożowe rozgotowane i przecierane
groszek ptysiowy
kluski francuskie
pieczywo pszenno-żytnie, graham, orkiszowe, żytnie
chleby razowe, żytnie, pełnoziarniste, z otrębami
ciemny makaron
gruby makaron
kasza gryczana
łazanki
maka pełnoziarnista
pęczak
pieczywo chrupkie
płatki śniadaniowe z dodatkiem czekolady, karmelu, miodu, crunchy
rogale
ryż brązowy
Mięso, ryby, jaja, strączki Jaja
na miękko
ścięte na parze (w postaci jajecznicy, jaj sadzonych czy omletu)Mięso chude
cielęcina
indyk
królik
kurczak
wołowina
Wędliny chude
kiełbasa szynkowa
polędwica
szynka
Ryby chude
dorsz
flądra
karmazyn
leszcz
lin
mintaj
morszczuk
okoń
pstrąg
sandacz
sola
szczupak
tuńczyk
chuda wieprzowina
dziczyzna
makrela
sardynka
śledź
baranina
gęsina
kaczka
strączki: soja, soczewica, bób, ciecierzyca,
tłuste wędliny (baleron, mielonki, kaszanka, boczek, tradycyjne pasztety, salami, parówki, pasztetowa)
wędzone
karp, łosoś, sum, węgorz
Mleko i przetwory biały ser
jogurt naturalny
kefir
maślanka
mleko słodkie – o ile jest tolerowane < 2% tłuszczu
mleko zsiadłe
ser twarogowy chudy i półtłusty
sery topione, pleśniowe, typu fromage
tłuste mleko >2% tłuszczu
Cukier, słodycze, desery bezy
biszkopty
cukier (dozwolony ale nie preferowany)
czerstwe ciasto drożdżowe
dżemy bez pestek
galaretki
kisiele
kompoty
miód
musy
suflety
kremy, ciasta z małą ilością tłuszczu i jaj batony
chałwa
ciastka francuskie
ciastka
croissanty
czekolada
faworki
lody
orzechy
słodkie bułki
tłuste ciasta, torty
Napoje kawa zbożowa
kompot
lekka herbata
mleko
napary ziołowe – mięta, melisa, rumianek
soki owocowe
soki warzywne
woda niegazowana
lekki napar kawy alkohol
kakao
kawa
kolorowe napoje
mocna herbata
płynna czekolada
woda gazowana
Przyprawy bazylia
cynamon
imbir
kminek
koper
lubczyk
majeranek
natka pietruszki
sok z cytryny
sól w racjonalnych ilościach
wanilia
estragon
papryka słodka
pieprz ziołowy
rozmaryn
tymianek
chili
curry
gałka muszaktołowa
gorczyca
liść laurowy
majonez
musztarda
ocet
papryka ostra
pieprz
vegeta
ziele angielskie

Źródła:

  1. Jarosz M. (red.) Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa;2011.
  2. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.
  3. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2014.
mm

Autor: Wioleta Stefaniak

mgr Wioleta Stefaniak – dietetyk w zespole Aliant, absolwentka dietetyki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz filologii niemieckiej we Wszechnicy Polskiej Szkole Wyższej. Aktywna uczestniczka wielu projektów, konferencji i szkoleń z zakresu dietetyki oraz żywienia. Jej praca magisterska została wyróżniona w konkursie na najlepszą pracę licencjacką i magisterską. Cały czas poszerza swoje horyzonty. Członek Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. W wolnych chwilach pije dobrą kawę, czyta książki, gotuje i spaceruje.