Olej palmowy – przyjaciel czy wróg?

Palmy zazwyczaj kojarzą się z tropikalnymi plażami, zachodami słońca i wakacjami. Dlatego zaskakujące może być dla wielu osób, że niektóre gatunki palm wydają tłuste owoce, z których pozyskiwany jest olej palmowy. Olej z palm olejowych (Elaeis guineensis, i Elaeis oleifera) jest najtańszym i najpopularniejszym olejem roślinnym na świecie. Jego neutralny smak i zapach, długi okres trwałości i dobre właściwości sprawiają, że jest powszechnym składnikiem wielu produktów spożywczych, takich jak herbatniki czy chipsy.

Olej palmowy jest również bardzo wszechstronny i szeroko stosowany w produktach do higieny osobistej, takich jak: detergenty do prania, pasty do zębów czy kosmetyki, a także w plastiku i biopaliwach. W Unii Europejskiej i USA, jeśli stosuje się olej palmowy, to musi być on wymieniony na liście składników. W Australii może być oznaczony bardziej ogólnie nazwą ‘olej roślinny’. Albo nazwami technicznymi, tj. palmitynian, siarczan laurowy sodu lub jego nazwą botaniczną E. guineensis. Dlatego Australijczycy mogą nieświadomie zużywać więcej oleju palmowego niż są tego świadomi.

Czy olej palmowy ma wpływ na środowisko?

Produkcja oleju palmowego jest najbardziej wydajna ze wszystkich roślin oleistych. Z jednego akra palmy olejowej wytwarzanych jest do ośmiu razy więcej oleju, niż z innych roślin oleistych. Wydawać by się mogło, że jest to z korzyścią dla środowiska, ale istnieją również poważne mankamenty. W Indonezji istnieją miliony hektarów dostępnych gruntów nadających się do zrównoważonej produkcji oleju palmowego. Przedsiębiorstwa uzyskują dodatkowy dochód za sprzedaży czystego drewna, aby zrównoważyć koszty założenia plantacji oleju palmowego. Wylesianie jest niekorzystnym skutkiem dla środowiska. Dzieje się to w takich krajach jak: Indonezja i Malezja, gdzie produkowana jest większość oleju palmowego na skalę światową.

Program The United Nations Environment szacuje, że corocznie wycinanych jest 7 milionów hektarów lasów palmowych. Ogromny obszar mniej więcej wielkości Portugalii. Wylesianie niszczy siedliska zwierząt, takich jak: orangutany, nosorożce, tygrysy i słonie. Metoda ‘slash and burn’ jest najszybszą i najtańszą metodą oczyszczania terenu. Niestety, wiele zwierząt traci domy lub zostaje spalonych żywcem.

Przemieszczone zwierzęta często wracają na plantacje, gdzie mogą zostać skradzione przez kłusowników lub zabite przez pracowników plantacji, którzy uważają je za szkodniki. Płonące lasy uwalniają dwutlenek węgla do powietrza, przyczyniając się do globalnego ocieplenia. Złą wiadomością jest także to, że lasy w Malezji i Indonezji często znajdują się na bogatych w węgiel ziemiach torfowych. Przyczynia się to do tego, że podczas spalania uwalnia się jeszcze więcej węgla do atmosfery – podwójne ocieplenie środowiska.

Niestety wyeliminowanie oleju palmowego z pożywienia nie powstrzyma wylesiania. Produkcja oleju palmowego generuje więcej oleju, niż jakikolwiek inny główny plon oleju. 6 razy więcej oleju niż rzepak (canola) i 10 razy więcej oleju niż soja. Jeśli przestawimy się na inny rodzaj oleju, pogorszy to problem wylesiania. Olej palmowy generuje również bardzo potrzebne dochody dla niektórych najuboższych ludzi na świecie. Dlatego zaprzestanie produkcji miałoby konsekwencje ekonomiczne.

Czy olej palmowy jest dobry, a może zły dla zdrowia?

Olej palmowy nie jest zdrowym wyborem. Zawiera mieszaninę tłuszczów, z których około 50% stanowi tłuszcz nasycony. Ten rodzaj tłuszczu zwiększa „zły” cholesterol LDL we krwi, który jest czynnikiem ryzyka chorób serca. The Heart Foundation zaleca aby mniej niż 10% całkowitej dziennej dawki energii pochodziło z tłuszczów nasyconych. Tłuszcze trans są niestety jeszcze gorsze i wiele (tanich) zamienników oleju palmowego jest częściowo uwodornionych i zawiera tłuszcze trans.

Tłuszcze trans zwiększają „zły” poziom cholesterolu LDL i triglicerydów, ale także obniżają „dobry” poziom cholesterolu HDL. Olej palmowy nie jest odżywczą supergwiazdą, ale przynajmniej nie ma tłuszczów trans. Ponadto zawiera mniej tłuszczów nasyconych niż olej kokosowy i masło. Najlepszym wyborem oleju dla zdrowia są bardziej nienasycone oleje, oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek i olej rzepakowy. Jednak są one droższe i nie zapewniają takich samych właściwości technologicznych jak olej palmowy.

Najbardziej zrównoważony wybór

Choć nie jest realistyczne zaprzestanie stosowania oleju palmowego, powinniśmy zachęcać firmy spożywcze do wybierania bardziej etycznej zrównoważonej produkcji oleju palmowego. Istnieje certyfikowany zrównoważony olej palmowy (CSPO, ang.  Certified Sustainable Palm Oil), który nie obejmuje oczyszczania terenów, na których występuje wysokie stężenie zagrożonych gatunków lub wrażliwych ekosystemów. Niektóre firmy robią krok w dobrym kierunku, aby stać się CSPO, będąc członkami Okrągłego Stołu na temat zrównoważonego oleju palmowego (RSPO, ang. Roundtable on Sustainable Palm Oil).

Olej palmowy w pigułce:

• Olej palmowy jest najczęściej stosowanym olejem na świecie, ale jego produkcja przyczynia się do globalnego ocieplenia, wylesiania i zagraża zagrożonym gatunkom zwierząt.
• Jeśli korzystasz z pakowanych produktów, poszukaj Certyfikowanego Zrównoważonego Oleju Palmowego (CSPO).
• Dla dobrego zdrowia wybierz produkty, które zawierają zdrowsze oleje, takie jak oliwa, olej rzepakowy lub słonecznikowy.