Pacjent otyły – jak ustalić poziom energetyczny diety?

Jednym z zadań dietetyków jest odchudzanie i z tym najbardziej kojarzony jest nasz zawód. Zajmujemy się także szeregiem innych problemów, a często nasz praca wybiega daleko poza gabinet. Jedno jest pewne! W dobie rosnącego problemu nadmiernej masy ciała jesteśmy coraz bardziej potrzebni. Jak ustalić poziom energetyczny diety?

Ustalenie poziomu energetycznego diety dla otyłego pacjenta nie jest rzeczą łatwą, ale kluczową, szczególnie w diecie redukcyjnej. Od tego, jak wiemy, zależy w dużej mierze sukces odchudzania. Tak więc podjęcie właściwej decyzji jest poprzedzone oceną wskaźników antropometrycznych oraz szczegółowym wywiadem żywieniowo-zdrowotnym. Dodatkowo musimy wziąć pod uwagę wiele różnych aspektów. Dopiero na podstawie uzyskanych informacji możemy ustalić poziom energetyczny diety oraz poziom deficytu kalorycznego.

Poziom energetyczny diety – jaką strategię możemy obrać?

Warto pamiętać, że każda strategia będzie dobra, o ile jesteśmy w stanie ją merytorycznie umotywować i nie będzie ona szkodziła naszemu pacjentowi. Mało tego, nie powinniśmy też zamykać się sztywno w schematach, gdyż nie na każdego ścisłe schematy podziałają. Poniżej przedstawiamy 3 strategie:

a) odgórne założenieenergetyczności diety, np. 1300 lub 1500 kcal;

b) ustalenie na podstawie założonego spadku masy ciała, w czym pomoże program dla dietetyków Aliant Kalkulator Dietetyczny, zrobi to za nas:

Rys. 1 Ustalenie poziomu energetycznego na podstawie założonego spadku masy ciała w programie do układania jadłospisów Aliant Kalkulator Dietetyczny.

Jeśli chcemy zrobić to ręcznie, do obliczeń musimy znać:

• zapotrzebowanie energetyczne dla danej osoby,
• ile kcal wyzwala spalenie 1 kg tłuszczu,
• poziom optymalnego spadku ciała.

Znając te informacje jesteśmy w stanie obliczyć dzienny deficyt energetyczny w stosunku do zapotrzebowania i na tej podstawie ustalić poziom energetyczny diety.

c) ustalenie na podstawie wysokości podstawowej przemiany materii (PPM)

1 krok – wyliczenie PPM ze wzoru (Aliant Kalkulator Dietetyczny, rys. 2) lub na podstawie składu ciała lub na podstawie pomiaru tempa metabolizmu metodą respirometryczną

Rys. 2 Wyliczenie PPM ze wzoru w Aliancie.

W Aliant Kalkulator Dietetyczny możemy wybierać spośród następujących wzorów: Cunningham 1980 r., Harris-Benedict 1919 r., Mifflin-St. Jeor 1990 r. oraz według norm IŻŻ 2017 r.

2 krok – założenie deficytu energetycznego w zależności od PPM, aktywności fizycznej i oszacowanej energetyczności dotychczasowej diety osoby otyłej.

Pamiętajmy, iż dla osób o większym całkowitym zapotrzebowaniu energetycznym np. dla osób pracujących fizycznie, dietą niskoenergetyczną może być dieta o kaloryczności nawet 1800 – 2000 kcal.

Co podpowiadają nam różne towarzystwa dietetyczne?

1) Polskie Towarzystwo Dietetyki w Standardach dotyczących otyłości rekomenduje deficyt 500-800 kcal;

Według dokumentu wielkość deficytu rozpatrujemy w odniesieniu do wieku, płci, stanu zdrowia, aktywności fizycznej, historii zmian masy ciała, motywacji pacjenta, jego zwyczajów i preferencji żywieniowych oraz przyjętej indywidualnej strategii redukcji masy ciała.

Przy umiarkowanym deficycie energetycznym kaloryczność diety dla kobiet powinna wynosić 1200-1300 kcal/dzień, dla mężczyzn 1400-1500 kcal/dzień;

2) Academy of Nutrition and Dietetics zaleca wybranie jednej ze strategii:

– 1200-1500 kcal/dzień dla kobiet bądź 1500-1800 kcal/dzień dla mężczyzn;

– albo deficyt energii 500 kcal/dzień lub 700 kcal/dzień;

– albo też wybór jednej z diet opartych na dowodach, która ogranicza niektóre rodzaje żywności, aby stworzyć deficyt energetyczny poprzez zmniejszenie spożycia żywności, np. mniej żywności z wysoką zawartością węglowodanów, mniej żywności z niską ilością błonnika;

3) British Dietetic Association podaje ogólny deficyt 600-1000kcal, który powinien dać ubytek masy ciała 0,5-1 kg/tydzień. Jednakże nie jest to takie oczywiste i u niektórych pacjentów efekt ten może być mniejszy. Dodatkowo po kilku tygodniach stosowania diety, kiedy po utracie ok. 5 kg spadek masy ciała zmniejszył się, bądź osiągnął efekt plateau, a potrzebna jest dalsza utrata masy ciała, konieczna może być ponowna ocena zapotrzebowania energetycznego i ewentualne zmniejszenie przyjmowanej energii o kolejne 300 kcal. Jednocześnie BDA podkreśla, że kaloryczność diety nie może być mniejsza niż 1200 kcal/ dzień. Autorzy zwracają uwagę też na ważny fakt, że powyższe dane trzeba traktować jako wskazówki. Nie sprawdzą się one w 100% przypadków, czasem trzeba obrać inne strategie, dopasowane do konkretnej jednostki.

Często słyszymy o indywidualnym podejściu do każdej osoby i jak widać nie jest to mówione bez powodu.

Każdy dietetyk w oparciu o swoją wiedzę, dostępne rekomendacje i sytuację konkretnego pacjenta powinien dobrać strategię postępowania tak, aby dała pożądane efekty. Z tego też powodu strategia postępowania może się zmieniać w czasie trwania interwencji dietetycznej, w zależności od potrzeb danego organizmu.

Więcej:

• Polskie Towarzystwo Dietetyki: Dietetyka. Oficjalne Czasopismo Polskiego Towarzystwa Dietetyki, 2015, Standardy leczenia dietetycznego otyłości prostej u osób dorosłych. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki.
• Academy of Nutrition and Dietetics, 2016, Interventions for the Treatment of Overweight and Obesity in Adults, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 16,1.
• The Association of UK Dietitians, Obesity Specialist Group, Dietetic Obesity Management Interventions in Adults: Evidence Review and Clinical Application, 2018