Skip to main content
Polityka prywatności
Wykorzystujemy pliki cookies do prawidłowego działania strony, aby oferować funkcje społecznościowe, analizować ruch na stronie i prowadzić działania marketingowe. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności. Czy zgadzasz się na wykorzystywanie plików cookies?

Starzenie się jest procesem nieuniknionym, nieodwracalnym i dotyczy każdego człowieka. Wprawdzie ludzkie życie wydłuża się, jednak z reguły nie przekłada się to na poprawę zdrowia. Na zdrowie wpływa wiele aspektów i wiele złożonych problemów, które z wiekiem się nawarstwiają. Pojawiają się także problemy żywieniowe.

Przebieg starzenia się zależy od czynników biologicznych. W części starzenie się zależy od genów. Im starsza osoba, tym znaczenie czynników genetycznych wzrasta. Kolejnym czynnikiem są procesy fizjologiczne odbywające się na poziomie komórki, tkanki, narządu oraz występowanie chorób. Starzenie się zależy od trybu życia, jaki dana osoba prowadziła w młodości i wieku dojrzałym, tj.: nałogi, troska o zdrowie, aktywność ruchowa, odżywianie, praca zawodowa, stres. Trzecim rodzajem czynników wpływających na starzenie się są czynniki społeczne i psychologiczne. Wpływają one na osobowość człowieka, a także życie emocjonalne i duchowe.

Co się zmienia w organizmie podczas starzenia?

Podczas procesu starzenia zachodzą zmiany zewnętrzne, tj. siwienie włosów, pojawianie się owłosienia w uszach, nosie, zmarszczki, plamy starcze na ciele czy pogorszenie stanu zębów. Ponadto zachodzi wiele zmian we wnętrzu ciała człowieka.

Proces starzenia się związany jest ze zmianami biochemicznymi zachodzącymi w organizmie i stopniową utratą komórek. Tkanki serca, nerek, mózgu, narządów zmysłów, mięśni szkieletowych nie mają zdolności regeneracji, a obumierające komórki poszczególnych organów zastępuje tkanka łączna. Dochodzi do zwiększonego odkładania się związków wapnia, fosforu, cholesterolu.

W miarę starzenia się organizmu powstają zmiany czynnościowe w układzie krążenia (wzrost ciśnienia, utrata elastyczności tętna, miażdżyca), zmiany w układzie oddechowym, narządach ruchu, układzie moczowym, w gruczołach dokrewnych oraz w układzie pokarmowym.

Procesy trawienia ulegają osłabieniu, gdyż z wiekiem zmniejsza się ilość soku żołądkowego, kwasu solnego oraz enzymów trawiennych. Zmienia się tolerancja węglowodanów, gorszemu wchłanianiu podlega witamina B12, kwas foliowy, wapń, żelazo, cynk oraz miedź. Upośledzeniu ulega także motoryka przewodu pokarmowego, dlatego też wzrasta skłonność do zaparć. Zaczynają się pojawiać problemy żywieniowe.

Powstaje wrażliwość na pokarmy ciężkostrawne, przejawiająca się wzdęciami i zaparciami. Osłabieniu ulega również zdolność organizmu do syntetyzowania białek, obniża się ilość albumin, głównych białek osocza, co może prowadzić do obrzęków. Przemiana tłuszczowa przebiega mniej sprawnie niż u osób młodych. Obniża się ilość wody w organizmie, co najwyraźniej widać po zmianach na skórze. Ponadto dochodzi do zmniejszenia zdolności do znoszenia obciążeń, a także zwiększenia chorobowości. Zaburzenia wzroku i słuchu (jaskra, zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej), nietrzymanie moczu, depresja, otępienie, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym to tylko niektóre z problemów.

Jakie problemy żywieniowe mogą występować u osób starszych?

Osoby starsze z reguły cierpią z powodu różnych chorób, ale nie jest to jedyny problem, z którym będzie musiał sobie poradzić dietetyk. O ile wzięcie pod uwagę konkretnych jednostek chorobowych nie wydaje się zbyt dużym problem, o tyle połączenie tych chorób z innymi przypadłościami i problemami może stać się ciekawym wyzwaniem. Praca z osobami starszymi to rzecz potrzebna, a poprawa jakości ich życia często jest na wagę złota. Problemy żywieniowe potrafią bardzo uprzykrzać życie.

  • Niedożywienie, które wynika z chorób i przyjmowanych leków, sytuacji ekonomicznej, a także z braków w uzębieniu. Ważne jest, aby wcześnie je wykrywać i leczyć. Niedożywienie może prowadzić do wielu powikłań, np. owrzodzenia, zmniejszenie odporności, obrzęki, infekcje czy złamanie szyjki kości udowej.
  • Brak apetytu, to problem, który z pewnością nas spotyka wśród najbliższych seniorów.
  • Brak pragnienia wynika m.in. ze zmniejszonego odczuwania pragnienia, problemów z pamięcią, poruszaniem się, niewłaściwą dietą, zmniejszonym apetytem, a także z obawy przed częstym korzystaniem z toalety i nietrzymaniem moczu.
  • Problemy z żuciem i połykaniem. Faza połykania się wydłuża. Zaburza się praca dolnego zwieracza przełyku. Następują zbyt słabe skurcze, a dolny zwieracz przełyku nie jest w stanie zapobiec cofaniu się treści żołądkowej do przełyku.

Jakie są sposoby, aby zaradzić tym problemom?

Przy niedożywieniu warto zwrócić uwagę na:
  • liberalizację ograniczeń dietetycznych;
  • wprowadzenie częstych posiłków;
  • zaproponowanie racjonalnego podjadania;
  • skrócenie przerwy nocnej bez jedzenia, poniżej 12 godzin;
  • dostosowanie cech sensorycznych potraw do preferencji / możliwości pacjenta – np. wzmocnienie smaku potraw oraz unikanie posiłków źle tolerowanych;
  • poprawę atrakcyjności posiłków;
  • wprowadzenie posiłków wysokoenergetycznych, wysokobiałkowych. Chodzi o wzbogacanie zwykłej diety przez dodatek np. proszku mlecznego, mleka zagęszczonego, śmietany, sera, makaronu wysokobiałkowego, produktów wzbogaconych, co wpłynie na zwiększenie wartości odżywczej diety bez zwiększania objętości posiłku;
  • rozważenie wprowadzenia suplementów białkowo-kalorycznych pomiędzy głównymi posiłkami;
  • wprowadzenie preparatów multiwitaminowych;
  • zwrócenie uwagi na pomoc techniczną przy jedzeniu, towarzystwo przy posiłkach;
  • spożywanie leków podczas posiłków;
  • normalizację motoryki jelit oraz zadbanie o zdrowie jamy ustnej;
  • zwiększanie aktywności fizycznej – zachęcanie do ruchu, chodzenia, spacerów;
  • edukacja w zakresie zachowań żywieniowych;
  • niekiedy warto rozważyć żywienie dojelitowe i pozajelitowe w przypadku poważnych zaburzeń w połykaniu i poważnego niedożywienia, rozpoczętego w szpitalu, a kontynuowanego w domu w ścisłym kontakcie ze szpitalem i monitoring;
W przypadku osłabionego apetytu ważne są:
  • regularne posiłki;
  • podawanie największego posiłku w pierwszej połowie dnia;
  • wprowadzenie 5-6 małych posiłków;
  • dobrze przyprawione posiłki;
  • zwiększenie aktywności fizycznej;
  • sprawdzenie, czy stosowane leki nie wpływają na zmniejszenie apetytu;
Na problemy z żuciem i połykaniem można zaproponować:
  • produkty i dania wilgotne;
  • pokarmy w formie utartej, zmiksowanej;
  • miękkie produkty wysokobiałkowe;
  • podawanie picia przy posiłkach;
  • jedzenie bez pośpiechu;
  • zwrócenie uwagi na dopasowanie protezy zębowej;
  • utrzymanie możliwie normalnej diety;
Na problemy z pragnieniem.

Można spróbować podawać seniorom pokarmy zawierające więcej wody, tj. zupy, produkty mleczne. Czasem trzeba też zwyczajnie zachęcać ich do picia. Warto też pamiętać, że nie w każdym przypadku woda gazowana będzie wskazana. Owszem ma ona przyjemny kwaskowaty smak, lekko drażni kubki smakowe oraz ma działanie orzeźwiające, ale w niektórych przypadkach lepiej jej unikać. Dwutlenek węgla szybko dyfunduje przez błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych (niskociśnieniowcy nie powinni jej pić). Dwutlenek węgla zwiększa nacisk na ściany żołądka i jelit, co zwiększa motorykę przewodu pokarmowego. Wywiera nacisk na część odźwiernikową żołądka, co powoduje uwalnianie gastryny, dalej soku żołądkowego, co przekłada się na wzrost kwasowości. Dwutlenek węgla powoduje rozpieranie w żołądku i odbijanie.

Źródła:
mm

Autor: Wioleta Stefaniak

mgr Wioleta Stefaniak – dietetyk w zespole Alianta, absolwentka dietetyki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz filologii niemieckiej we Wszechnicy Polskiej Szkole Wyższej. Aktywna uczestniczka wielu projektów, konferencji i szkoleń z zakresu dietetyki oraz żywienia. Jej praca magisterska została wyróżniona w konkursie na najlepszą pracę licencjacką i magisterską. Cały czas poszerza swoje horyzonty. Członek Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. W wolnych chwilach pije dobrą kawę, czyta książki, zgłębia tajniki szydełkowania i ogląda programy kulinarne.