Strategie żywieniowe u osób z chorobą Parkinsona

Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących chorób neurodegeneracyjnych. Pierwsze objawy można zaobserwować już w wieku 50 lat. Przyczyną choroby Parkinsona jest zanik istoty czarnej, która znajduje się w śródmózgowiu. Skutkiem zaniku jest obniżenie poziomu dopaminy, czyli neuroprzekaźnika znajdującego się w mózgu człowieka.

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/r%C4%99ce-do-chodzenia-laska-981400/, stevepb, Pixabay License

Charakterystyczną cechą choroby Parkinsona jest obecność tzw. ciał Lewy’ego (agregatów białek) w ciałach neuronów.

Wyróżniamy także kilka innych charakterystycznych objawów dla tego schorzenia. Należą do nich m.in.:

• bradykinezja, czyli spowolnienie ruchowe,
• drżenie spoczynkowe,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia chodu,
• ślinotok,
• wzmożone pocenie, które możemy zaliczyć do zaburzeń termoregulacji,
• dysfagia,
• zaparcia,
• zaburzenia mowy oraz pisma,
• sztywność mięśni.

Leczenie

Niewątpliwie żywienie stanowi ważne uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Jednym z najczęściej stosowanych leków u pacjentów z chorobą Parkinsona jest lewodopa. To lek, który w ośrodkowym układzie nerwowym zostaje przekształcony do dopaminy, której niedobór obserwuje się w chorobie Parkinsona. Celem stosowania farmakoterapii jest przede wszystkim złagodzenie objawów schorzenia, takich jak sztywność czy drżenie. Zauważono także, że przyjmowanie lewodopy powoduje wystąpienie skutków ubocznych, głównie zaburzeń ruchowych, czyli tzw. fluktuacji ruchowych. Występują one u około 50% pacjentów leczonych lewodopą. Przyczyny tych zaburzeń nie zostały wyjaśnione. Obecnie lewodopa jest uznawana za podstawowy lek stosowany u osób z chorobą Parkinsona, ponieważ wykazuje największą skuteczność.

Co ważne, osób przyjmujących preparat należy zwrócić uwagę na jego interakcje z żywnością oraz prawidłową podaż makroskładników, przede wszystkim białka. Zbyt duża jego podaż w diecie spowalnia wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, w związku z czym hamuje jego metabolizm. Dodatkowo konieczne jest przyjmowanie lewodopy 1,5-2 godziny po posiłku lub 30 minut przed posiłkiem. Ze względu na interakcję białka z lekiem, konieczne jest także wprowadzenie u chorych diety niskobiałkowej. Zalecana podaż powinna wynosić około 0,8 g/kg masy ciała pacjenta, co stanowi 10-15 % wartości energetycznej diety. Podczas przyjmowania leku zwiększa się zapotrzebowanie na witaminy z grupy B, głównie witaminy B6, B12 oraz kwasu foliowego.

Dieta

U pacjentów z chorobą Parkinsona wyróżniamy dwa rodzaje zalecanych diet:

• Dieta z dystrybucją białka;
• Dieta z redystrybucją białka;

Rodzaj zastosowanej diety zależy m.in. od stopnia zaawansowania schorzenia. Dieta z dystrybucją białka znajduje zastosowanie u pacjentów, którzy są aktywni wieczorem, a także u osób ze stwierdzonymi ostrymi zaburzeniami ruchowymi. W takiej sytuacji białko należy rozłożyć na wszystkie posiłki równomiernie. Istotne jest także zachowanie właściwej proporcji węglowodanów do białek. Stosunek powinien wynosić 5:1. Wprowadzenie niskobiałkowych produktów zbożowych, a także odpowiedniej ilości warzyw i owoców umożliwia prawidłowy metabolizm leku oraz łagodzi objawy choroby.

Drugim ze stosowanych modeli żywienia jest dieta z redystrybucją białka. Ten model żywienia znajduje zastosowanie u pacjentów, którzy są aktywni w ciągu dnia, a także u chorych, u których zaobserwowano zaburzenia ruchowe. Stosując dietę z redystrybucją białka, konieczne jest wprowadzenie jedynie 7-10 g białka w trzech pierwszych posiłkach. Podstawą w pierwszej połowie dnia będą: owoce, warzywa i niskobiałkowe produkty zbożowe. Produkty bogate w białko, takie jak m.in. mięso, ryby, jaja wprowadzamy w drugiej połowie dnia.

U pacjentów z chorobą Parkinsona, ze względu na występujące przewlekłe zaparcia, konieczne jest wprowadzenie produktów bogatych w błonnik pokarmowy.

Zaliczamy do nich m.in.: pełnoziarniste produkty zbożowe, w tym kasze gruboziarniste, pieczywo pełnoziarniste, a także płatki owsiane i otręby. Podstawą diety powinny być surowe warzywa i owoce. Ilość  błonnika w diecie powinna wynosić nie mniej niż 25 g dziennie. Ze względu na zwiększoną ilość błonnika pokarmowego należy zadbać o prawidłową podaż płynów oraz regularność posiłków. Zaleca się 5 posiłków dziennie, spożywanych co 2-3 godziny. Wprowadzenie odpowiedniej diety u pacjentów z chorobą Parkinsona jest jednym z najważniejszych czynników łagodzących objawy schorzenia oraz wspomagających proces leczenia.

Podsumowując, dieta odgrywa także istotną rolę w łagodzeniu takich objawów choroby, takich jak: brak apetytu, suchość jamy ustnej czy problemy z żuciem pokarmów. Posiłki powinny być urozmaicone i podane estetycznie. Ze względu na występujące problemy z żuciem pokarmu, warto zwrócić uwagę także na konsystencję podanego posiłku.

Bibliografia

1. Czerwińska M., Hołowko J., Choroba Parkinsona w ujęciu żywieniowym. Wszechświat, t. 115, nr 4-6/2014.
2. Gorzkowska A., Żywienie w chorobie Parkinsona. Aktual Neurol, 2017; 17(4), 199-207.
3. Dochniak M., Ekiert K., Żywienie w prewencji i leczeniu choroby Alzheimera i choroby Parkinsona. Piel Zdr Publ, 2015;  5, 2, 199-208.
4. Grzymisławski M., Rekomendacje żywieniowe dla patologicznego starzenia na przykładzie rekomendacji dla chorych z zaburzeniami funkcji poznawczych. [W:] Dietetyka kliniczna, PZWL, Warszawa; 2019, 114-117.