Skip to main content
Polityka prywatności
Wykorzystujemy pliki cookies do prawidłowego działania strony, aby oferować funkcje społecznościowe, analizować ruch na stronie i prowadzić działania marketingowe. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności. Czy zgadzasz się na wykorzystywanie plików cookies?

W obliczu rosnącej epidemii otyłości, którą widać bez problemu na ulicach, warto zwrócić uwagę na temat tkanki tłuszczowej. Nie dla wszystkich oczywiste jest, że tkanka tłuszczowa to coś więcej, niż tylko nadmierne kilogramy. O ile dietetyk zdaje sobie sprawę, że tkanka tłuszczowa ma zasadnicze znaczenie dla organizmu, to przeciętny pacjent myśli zupełnie inaczej, więc warto o tym pamiętać.

Tkanka tłuszczowa jest największym rezerwuarem energii w organizmie, gdyż ma dużą gęstość energetyczną i jest słabo uwodniona, w przeciwieństwie do glikogenu czy białek. Przyjmuje się, że prawidłowy odsetek tkanki tłuszczowej to 12-20% u mężczyzn i 20-30% u kobiet. Tkanka tłuszczowa pełni trzy główne funkcje:

  • izolacyjną,
  • ochronną – chroni narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi
  • energetyczną.

Na tkankę tłuszczową składają się głównie adipocyty, ale także: preadipocyty, fibroblasty, leukocyty, monocyty, makrofagi, komórki śródbłonka oraz subpopulacje komórek macierzystych (SVS – stromal vascular fraction). Wszystkie te komórki odgrywają rolę w fizjologii i patofizjologii tej tkanki i choć przeciętny człowiek tkankę tłuszczową wyobraża sobie jako nieestetyczny kawałek tłuszczu, to wcale tak to nie wygląda. Tkanka tłuszczowa pełni również funkcję endokrynną, co dzieje się za sprawą produkowanej w niej leptyny, ale także wielu innych substancji o charakterze hormonów. Wszystkie hormony produkowane w tkance tłuszczowej oprócz funkcji ogólnoustrojowych regulują procesy łaknienia i sytości. Ponadto uczestniczą w procesach zachodzących w układzie krążenia. Prócz hormonów adipocyty wydzielają peptydy i cytokiny wpływające na procesy immunologiczne.

Choć znaczenie tkanki tłuszczowej wielu osobom wydaje się błahe, to zaburzenie jej funkcjonowania może prowadzić do rozwoju wielu procesów patologicznych: otyłości, cukrzycy, chorób serca i naczyń krwionośnych, zespołu metabolicznego, zespołu policystycznych jajników.

Zarówno nadmiar, jak i niedobór tkanki tłuszczowej nie jest korzystny dla organizmu.

Niezależnie od tego, jak wyobrażamy sobie tkankę tłuszczową, nie jest ona jednorodnym tworem. Możemy w niej wyróżnić:

  • Białą tkankę tłuszczową (WAT, white adipose tissue);
  • Brązową tkankę tłuszczową (BAT, brown adipose tissue);
  • Beżową tkankę tłuszczową– uważaną za postać pośrednią między komórkami białej i brązowej tkanki;
  • Różową tkankę tłuszczową – powstającą z podskórnej tkanki tłuszczowej u kobiet w ciąży i w okresie laktacji;

Taki podział, jak wiadomo, wynika nie tylko z wyglądu tej tkanki, ale także z funkcji jakie spełnia. Białe adipocyty odpowiadają za magazynowanie triglicerydów, gdy następuje zwiększona dostawa energii do organizmu oraz korzystanie z nich podczas okresów zwiększonego wydatku energetycznego. Brązowe natomiast odpowiadają m. in. za wytwarzanie ciepła i procesy termogenezy, a różowe – za produkcję mleka podczas laktacji.

U ludzi najwięcej brunatnej tkanki występuje w okresie niemowlęcym, natomiast wraz z wiekiem jej ilość się zmniejsza. Brunatna tkanka tłuszczowa znajduje się głęboko w organizmie: otacza narządy (m.in. płuca, trzustkę, wątrobę, serce), kręgosłup oraz duże naczynia krwionośne. U noworodków zlokalizowana jest głównie w okolicy międzyłopatkowej, wzdłuż kręgosłupa, na szyi, w dole pachowym oraz w okolicy okołonerkowej.

Białą tkankę tłuszczową można podzielić na dwie grupy: tłuszcz wiscelarny (VAT, trzewny) i tłuszcz podskórny (SAT). Tkanka tłuszczowa podskórna jest warstwą izolującą, ograniczającą utratę ciepła z organizmu, a także razem z tkanką okołonarządową osłania i stabilizuje narządy wewnętrzne. Jeśli tłuszczu trzewnego jest zbyt dużo, to ma to niekorzystny wpływ na funkcjonowanie narządów które otacza.

Zarówno niedobór, jak i nadmiar tkanki tłuszczowej nie jest korzystny dla organizmu. Warto pamiętać, że ilość tłuszczu, jaką może zgromadzić nasz organizm jest nieograniczona, a u niektórych osób otyłych tłuszcz stanowi nawet ponad 50% masy ciała. Chudnięcie zaś wiąże się ze zmniejszeniem się wielkości adipocytów, a nie ich ilości.

Jeszcze niedawno tkance tłuszczowej przypisywano jedną rolę – magazynowanie tkanki tłuszczowej. Dzisiaj, jak już wiemy, na tkankę tłuszczową patrzy się poprzez jej działanie endokrynne. Poprzez adipokiny wpływa na układ sercowo-naczyniowy, układ immunologiczny i odgrywa znaczącą rolę w ogólnie rozumianym metabolizmie, a więc tak na prawdę wpływa na cały organizm, dlatego tak ważne jest utrzymanie jej na optymalnym poziomie. Tkanka tłuszczowa podlega regulacji zarówno poprzez dietę jak i układ hormonalny.

Pozbycie się nadmiaru tkanki tłuszczowej nie jest proste, a jednocześnie możemy znaleźć wiele informacji o różnych środkach wspomagających spalanie tkanki tłuszczowej. Często więc trudno jest wytłumaczyć pacjentom, że droga na skróty nie jest dla nich korzystna. Jak więc wytłumaczyć im, że nie popieramy niekonwencjonalnych sposobów gubienia kilogramów i dlaczego tego nie popieramy? Warto zwrócić uwagę pacjentów na proste matematyczne równanie – ile kalorii zostanie dostarczone, tyle powinno zostać zużyte. Aby zapewnić optymalną masę tkanki tłuszczowej i zapobiec efektowi jo-jo po „odchudzaniu” niezbędne jest przeanalizowanie i optymalizacja całego stylu życia, a nie samej diety. Dlatego hasło „Ruch może zastąpić niemal każdy lek, żaden lek nie zastąpi ruchu” nabiera znaczenia.

mm

Autor: Wioleta Stefaniak

mgr Wioleta Stefaniak – dietetyk w zespole Alianta, absolwentka dietetyki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz filologii niemieckiej we Wszechnicy Polskiej Szkole Wyższej. Aktywna uczestniczka wielu projektów, konferencji i szkoleń z zakresu dietetyki oraz żywienia. Jej praca magisterska została wyróżniona w konkursie na najlepszą pracę licencjacką i magisterską. Cały czas poszerza swoje horyzonty. Członek Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. W wolnych chwilach pije dobrą kawę, czyta książki, zgłębia tajniki szydełkowania i ogląda programy kulinarne.