Dieta w chorobie refluksowej przełyku (cz. 2) – jakie produkty szkodzą, a jakie są korzystne i dlaczego?

Zmiana diety jest pożądanym działaniem u chorujących na GERD, jednakże mając świadomość, że nie każdemu szkodzi to samo, nie jest konieczne stosowanie bardzo restrykcyjnych kuracji już do końca życia. Warto zidentyfikować te produkty, które są niewłaściwe dla określonego organizmu.

Źródło: zdjęcie, Autor Pixabay License

Produkty szczególnie ważne z punktu widzenia ich eliminacji z diety

Produkty przyczyniające się do wywołania dokuczliwych objawów, różnią się u poszczególnych osób, ale są też takie, które można wyróżnić ze względu na wpływ na wielu chorych. Są to: tłuste i smażone potrawy, cytrusy, pomidory, surowy czosnek, surowa cebula, kawa, kofeina, czekolada, ostre przyprawy, mięta, alkohol oraz napoje gazowane.

W literaturze coraz częściej można doszukać się stwierdzeń, że gęstość kaloryczna diety determinuje ciężkość refluksu oraz o zawartość w niej tłuszczu i jego wpływie na objawy choroby [2]. Potrawy smażone i tłuste np. typu fast food, steki czy sery żółte, potrzebują dość dużo czasu w żołądku, aby mogły zostać odpowiednio rozłożone, ponieważ są ciężko strawne i bogate w tłuszcze. Wraz z wydłużonym czasem trawienia wydzielane są większe ilości soków trawiennych. Może to doprowadzać do rozluźniania dolnego zwieracza przełyku (LES).

Warzywa i owoce są bardzo potrzebne w zdrowej diecie, ale nie wszystkie są wskazane w GERD. Te które mogą indukować/nasilać symptomy choroby to owoce cytrusowe (grejpfrut, limonka, pomarańcza, cytryna) oraz pomidory i ich przetwory. Uważane są one za refluksogenne, zwłaszcza przy spożywaniu ich na pusty żołądek. Surowy czosnek i cebula także mogą być źle tolerowane u osób z refluksem. Warto zwrócić uwagę, również na warzywa wzmagające wzdęcia np. kapusta, brokuł, brukselka czy kalafior.

Kawa i czekolada

Wpływ picia kawy na chorobę nie jest jednoznaczny. Jednakże uważa się, że może doprowadzać do relaksacji LES i zaostrzenia objawów choroby. Kofeina w niej zawarta oraz w innych produktach może wywołać zgagę oraz stymulować wydzielanie HCl. Wszystko zależy jednak od ilości i jakości kawy.

Czekolada to kolejny produkt, który warto sprawdzić. Zawiera ona spore ilości tłuszczu i kakao, ponadto związki takie jak metyloksantyna, teobromina i kofeina. Takie połączenie nie jest wskazane. Metyloksantyna rozluźnia LES/mięśnie pomiędzy żołądkiem a przełykiem, co może umożliwić regurgitacje.

Przyprawy i zioła

Przyprawy też mają znaczenie, mogą indukować zgagę czy podrażniać błonę śluzową przełyku. Zaliczymy do nich między innymi chili, ostre sosy, curry czy ostrą paprykę. Ostro przyprawione dania mogą zawierać kapsaicyne, która głównie u osób z zapaleniem błony śluzowej przełyku, może wywołać dyskomfort, poprzez to że związek ten w przełyku aktywuje mechanoreceptory.

Szeroko rozpowszechniona mięta, również powinna zwrócić naszą uwagę. Możemy ją znaleźć w herbacie, jako składnik cukierków, gum do żucia czy past do zębów. Roślina ta sprawia, że LES ulega rozluźnieniu.

Napoje

Napoje gazowane o różnym smakach i dodatkach nie są zalecana przez zawarty
w nich dwutlenek węgla, który w żołądku powoduje rozpieranie i nacisk na LES, doprowadza do odbijania i kończy się refluksem.

Piwo, wino i różnego rodzaju inne napoje alkoholowe mogą nasilać dolegliwości. Poprzez zaburzanie perystaltyki przewodu pokarmowego oraz obniżanie napięcia dolnego zwieracza przełyku. Poziom oddziaływania na układ pokarmowy jest zależny od procentowego składu napoju. Ogólnie wiadomo, że alkohol działa szkodliwie na śluzówkę żołądka, a pacjenci z rozwiniętą chorobą jego skutek mogą odczuć szybciej.

Istnieje również zależność pomiędzy ilością soli kuchennej w diecie, a objawami refluksu. Czym więcej soli tym częstszy refluks.

Dieta z dużą zawartością węglowodanów, może przysporzyć kłopotów osobą chorującym na GERD.

W niektórych badaniach wykazano związek między objawami, wydłużonym czasem trwania refluksu czy częstszym jego pojawianiem, a ilością węglowodanów w jadłospisie. Czym dieta bardziej obfituje w ten składnik tym zwiększa się ta zależność. Należy więc znacznie obniżyć ilość spożywanej żywności i napojów zawierających cukier i jego pochodne [3, 4].

Ograniczając ilość węglowodanów w codziennej diecie, zwłaszcza u osób otyłych z objawami GERD, możemy osiągnąć poprawę jakości życia.

Produkty, które warto włączyć do diety pacjenta

Warto zwrócić uwagę na produkty, które mogą przeciwdziałać chorobie. Należy zaznaczyć, że nie ma 100% pewności, że Będą one miały korzystne działanie dla wszystkich. Dlatego należy je wprowadzać pojedynczo i kontrolować organizm. Zalecanymi produktami są między innymi: pistacje, migdały, banany, ananas, papaja, natka pietruszki, owoce morza, koper włoski, owsianka, jogurt oraz imbir.

Orzechy pistacjowe

Stanowią źródło wielu wartości odżywczych, błonnika, witaminy B1 oraz B6, miedzi i magnezu. Wspomagają trawienie, wspierają pożądaną ilość dobrych bakterii w układzie pokarmowym, ogólnie pozytywnie na niego oddziaływają, a dodatkowo zmniejszają refluks.

Migdały

Zjedzone w ilości ok. 3-4 sztuk przed planowanym spożyciem pokarmu, mogą przeciwdziałać zgadze. Należy je dokładnie pogryźć, aby doprowadzić do uwolnienia z nich oleju. Dzięki działaniu zobojętniającemu wspomagają utrzymanie prawidłowego pH oraz redukują ilość kwasów. Jednak ze względu na dużą zawartość tłuszczu i kalorii powinno się uważać z ich ilością, gdyż nadmiar może działać negatywnie.

Owoce korzystnie wpływające na przebieg choroby, to między innymi banany.

Przynoszą one ulgę w zgadze, dzięki działaniu alkalizującemu. Jednakże ma znaczenie ich dojrzałość, niedojrzały zielony banan posiada dużo więcej kwasu i nie przyniesie poprawy.

Ponadto osoby leczone lekami zobojętniającymi kwasy w żołądku, mają utrudnione trawienie białek.

Białka są naturalnie trawione przy udziale pepsyny, najefektywniej działającej w pH mocno kwaśnym. Papaja i ananas służą wtedy pomocą, proteaza w nich zawarta rozkłada proteiny. Bromelaina w ananasie niweluje stany zapalne i usprawnia trawienie. W owocach papai znajduje się papaina wspomagającą rozkład białek.

W jadłospisie nie powinno zabraknąć naci pietruszki.

Zmniejsza podrażnienie błony śluzowej żołądka, ze względu na jej łagodzący charakter oraz ułatwia trawienie. Jednym ze związków odpowiedzialnych za jej korzystne działanie jest glutamina. Z warzyw zwraca się uwagę również na koper włoski, bogaty w składniki mineralne, witaminy, błonnik oraz antyoksydanty. Usprawnia on działanie żołądka oraz „wycisza” skurcze przewodu pokarmowego. Ponadto w nasionach kopru obecne są kemferol i kwercetyna (antyoksydacyjne flawonoidy). Badania dostarczają informacji na temat pozytywnego wpływu zwiększonego spożycia warzyw i owoców, a zmniejszeniem ryzyka GERD [5].

Z kolei owoce morza zawierają duże ilości kwasów omega-3 o działaniu przeciwzapalnym.

Ich ilość zależna jest od gatunku. Jednak warto spożywać je z rozwagą, gdyż często są one mocno przyprawione, zwłaszcza obfitują w sól, która nie jest zalecana, dlatego najlepiej przyrządzać je samodzielnie, aby mieć kontrolę nad dodatkami.

Błonnik pokarmowy

W pierwszej części artykułu wspomniano o nim w, jako niezalecanym w diecie łatwostrawnej. Warto wspomnieć, że nie jest tak w każdym przypadku. Jeżeli choremu nie współtowarzyszą zmiany zapalne i powikłania GERD to błonnik może nawet zadziałać korzystnie. Na śniadanie proponuje się przygotowywać owsiankę, która pomoże prawidłowo rozpocząć dzień bez refluksu. Wpływa łagodząco na śluzówkę żołądka, zawiera mało tłuszczu, a dużo błonnika, który u osób z łagodnymi postaciami choroby minimalizuje występowanie refluksu.

Probiotyki

Spożywając jogurty z dobrymi kulturami bakterii, zapewniana zostaje ich obecność, która wpływa na prawidłowe funkcjonowanie całego układu pokarmowego np. poprzez działanie przeciwzapalne czy ochronne na błony śluzowe. Spożywanie probiotyków odgrywa jeszcze większą rolę podczas stosowania farmakoterapii, kiedy to osłabieniu ulega flora jelitowa i dochodzi do zaburzenia trawienia oraz wchłaniania pokarmu.

Imbir

Jest od dawna stosowany jako środek pomocniczy w zaburzeniach przewodu pokarmowego działa przeciwzapalnie. Jednak nie należy stosować go w nadmiernych ilościach, aby nie wywołać reakcji odwrotnej.

Guma do żucia bez dodatku mięty może okazać się pomocna.

Żując gumę około 0,5 godziny po posiłku, wzmaga się wytwarzanie śliny w ustach, która zostaje połykana z większą częstotliwością, i pokrywa błonę śluzową przełyku oraz działa neutralizująco na kwas solny żołądka.

Coraz częściej w sklepach można znaleźć sok z aloesu o szerokim spektrum działania.

Z punktu widzenia GERD działa on przeciwzapalnie na śluzówkę żołądka i przełyku oraz hamuje wydzielanie kwasu żołądkowego. Proponowane jest wypijanie 20 minut przed jedzeniem około 60 ml soku.

Korzystnie może również wpływać miód, zwłaszcza miód manuka o udowodnionych właściwościach leczniczych.

Spożywanie jednej łyżeczki około dwadzieścia minut przed spożywanym pokarmem lub planowanym snem, zmniejsza uczucie pieczenia, tworzy ochronny film na powierzchni przełyku. Konsystencja miodu jest gęsta i częściowo blokuje też wsteczne zarzucanie kwasów. Jednak, aby uzyskać ten efekt nie należy popijać przyjętego miodu.

Spożywanie płynów

W łagodzeniu objawów refluksu przydatne jest picie wody, która „neutralizuje” kwaśną zawartość w żołądku. Zaleca się picie wody niegazowanej, ale również wody leczniczej ze względu na sporą zawartość w niej związków alkalizujących, zalicza się do niej wody Mieszko, Zuber i Wielka Pieniawa.

Płyny najkorzystniej spożywać między posiłkami, dlatego że wówczas zobojętniają one sok żołądkowy, produkowany przez „pusty żołądek”. Działa to wówczas ochronnie i minimalizuje częstość kwaśnego refluksu. Natomiast picie napoi w czasie spożywania pokarmu, nie jest zalecane, gdyż spowalnia wtedy trawienie przez rozrzedzanie soku żołądkowego. Wspomagająco w GERD można stosować napary z pokrzywy, rumianku czy melisy, które posiadają właściwości przeciwzapalne.

Podsumowując, rosnąca świadomość skutków ubocznych leczenia farmakologicznego sprawiła, że terapie niefarmakologiczne zyskały większe znaczenie. Zmiana sposobu odżywiania w GERD stanowi istotny element wpływający na poprawę jakości życia chorego. Pojawiające się badania naukowe dotyczące wpływu produktów żywnościowych oraz składników odżywczych, wskazują na rosnące zainteresowanie powyższym tematem. Jednakże biorąc pod uwagę często sprzeczne wyniki badań, ciężko ustalić jeden schemat postępowania żywieniowego. Dlatego tak ważna jest obserwacja organizmu i umiejętne reagowanie na pojawiające się objawy, w celu wykluczenia produktów je wywołujących.

Źródła:

1. Ciborowska H, Rudnicka A. Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2014.
2. Fox M, Barr C, Nolan S, Lomer M, Anggiansah A, Wong T. The Effects of Dietary Fat and Calorie Density on Esophageal Acid Exposure and Reflux Symptoms. Clinical Gastroenterology anf Hepatology 2007; 5, 4: 439–444.
3. Wu KL, Kuo CM, Yao CC, Tai WC, Chuah SK, Lim CS, Chiu YC. The effect of dietary carbohydrate on gastroesophageal reflux disease. Journal of the Formosan Medical Association 2017; 20: 1-6.
4. Riegler M, Kristo I, Asari R, Rieder E, Schoppmann SF. Dietary sugar and Barrett’s esophagus. Eur Surg. 2017; 49, 6: 279-281.
5. Keshteli AH, Shaabani P, Tabibian SR, Saneei P, Esmaillzadeh A, Adibi P. The relationship between fruit and vegetable intake with gastroesophageal reflux disease in Iranian adults. J Res Med Sci 2017; 22: 125.