Jak bardzo histamina może namieszać w życiu? Czyli o skuteczności zastosowania diety ubogohistaminowej. Wnioski z badań.

Już od jakiegoś czasu zamierzałam się z napisaniem dłuższego artykułu o histaminie, jej wpływie na nasz organizm, o samej diecie niskohistaminowej oraz przedstawić wyniki własnego badania, które  zostały omówione szczegółowo w mojej pracy dyplomowej. To dla mnie szczególnie ważne, gdyż duża część moich pacjentów zmaga się właśnie z chorobami autoimmunologicznymi, alergiami, nietolerancjami pokarmowymi, zespołem jelita nadwrażliwego i histamina może mieć tutaj ogromne znaczenie. Ale od początku.

Źródło: zdjęcie, Autor Pixabay License

Nietolerancja histaminy stanowi wciąż mało poznany typ nadwrażliwości pokarmowej, która może być odpowiedzialna za poważne objawy, często mylnie interpretowane jako alergia pokarmowa. Zgodnie z najnowszymi szacunkami nadwrażliwość na pokarmy typu niealergicznego jest częściej spotykana niż klasyczna postać alergii pokarmowej. Znaczna część pacjentów uważa, że reaguje na spożyty pokarm w sposób alergiczny, tymczasem diagnostyka laboratoryjna niczego nie potwierdza ani nie wykazuje.

Okazuje się, że nietolerancja histaminy może współistnieć z chorobami autoimmunologicznymi. Między innymi, wykazano wpływ układu histaminergicznego na syntezę hormonów tarczycy. Udowodniono również wpływ histaminy na jedną z postaci bielactwa występującego ze świądem. Schorzenia przebiegające ze zwiększonym wydzielaniem histaminy mogą mieć negatywny wpływ na tkankę kostną. Nadmierne wydzielanie histaminy w mastocytozie i w schorzeniach alergicznych może sprzyjać rozwojowi osteoporozy. Podejrzewa się, iż w tej grupie mogą być przypadki ciężkiej astmy, nieżytu nosa opornego na leki, przewlekłych pokrzywek, zespołów jelita nadwrażliwego. Także hiperprolaktynemia czynnościowa może być efektem ośrodkowego działania histaminy w obrębie podwzgórza.

Histamina – krótka charakterystyka.

Histamina to amina biogenna zaliczana do trwałych związków chemicznych. Może być obecna   w produktach mrożonych, nie rozkłada się pod wpływem działania podwyższonej temperatury podczas procesów smażenia, czy pieczenia. Metabolity histaminy w  68% do 80 % są wydalane z moczem. Do uwolnienia tej aminy może dochodzić w wyniku reakcji na specyficzny alergen, ale także poprzez stymulację przez różne czynniki nieimmunologiczne, jak np. niedotlenienie, uraz, niska czy podwyższona mocno temperatura, alkohol. Nikotyna także wzmaga aktywność wydzielanej w żołądku histaminy, co też będzie miało negatywny skutek zdrowotny w przyszłości.

Enzym DAO.

Niewielką nadwyżkę histaminy, organizm potrafi sam unieszkodliwić, dzięki odpowiednim enzymom. Jednakże, u niektórych osób natężenie aktywności tych enzymów jest niskie, co może prowadzić do wystąpienie poważnych objawów chorobowych. Enzym diaminooksydaza (DAO), obecny w jelicie cienkim, odpowiada w głównej mierze za  metabolizm histaminy. A więc mało DAO, więcej histaminy i prawdopodobnie więcej objawów chorobowych! Duży odsetek stosowanych leków, alkohol, choroby przewodu pokarmowego mogą powodować zahamowanie aktywności DAO, co wpływa na zaburzenie degradacji histaminy. Obniżony poziom DAO występuje także w takich schorzeniach jak: przewlekła niewydolność nerek, marskość wątroby, czy wirusowe zapalenia wątroby.

Do głównych grup objawów wynikających z nadmiaru i nietolerancji histaminy wymienia się:

• Objawy skórne (świąd, pokrzywka, zaczerwienienie skóry, zmiany trądzikowe, łuszczycę)
• Objawy ze strony układu oddechowego (wodnisty wyciek z nosa, kichanie, kaszel, świszczący oddech)
• Objawy ze strony układu pokarmowego (zwiększona sekrecja kwasu żołądkowego, skurcze brzucha, biegunka, wzdęcia)
• Objawy ze strony układu nerwowego (bóle głowy, zmęczenie, niepokój)
• Objawy ze strony układu krwionośnego (tachykardia, hipotensja, bóle w klatce piersiowej)
• Inne: pierwotne bóle miesiączkowe, łzawienie, obrzęk naczynioruchowy.

Część autorów różnych badań na świecie sugeruje możliwość wystąpienia zespołu przewlekłego zmęczenia, bezsenności, depresji, zaburzeń lękowych i napadów paniki.

Ciekawe jest to, iż w przypadku kobiet ciężarnych z niską tolerancją histaminy, ze względu na wysoką produkcję DAO przez łożysko obserwuje się znaczące zmniejszenie dolegliwości.

Zawartość histaminy w żywności.

Dużą zawartością tego związku charakteryzują się produkty długo dojrzewające i fermentujące, a więc: sery, głównie twarde, półtwarde, topione oraz pleśniowe, jogurty, śmietana, kwaśne mleko, produkty kiszone, ocet i jego przetwory (majonez, keczup), a także zbożowe zawierające drożdże, ryby (w tym marynowane i wędzone) i owoce morza. Alkohol, w tym wino czerwone, piwo, szampan, czerwone mięso i wysokoprzetworzone wędliny (salami), słodycze (czekolada, nugat, marcepan), a ponadto produkty długo i niewłaściwie przechowywane są również istotnym źródłem histaminy.

Niestety kuchnia włoska: pizza, sery, czerwone wino, salami, owoce morze: przynajmniej na jakiś czas odpada 🙂

Pobranie z żywnością dawki histaminy na poziomie 5-10 mg może już wywołać pseudoalergiczną reakcję u ludzi nadwrażliwych. Mimo to dawka 10 mg uważana jest za dopuszczalny limit.

Zawartość histaminy w wybranych produktach żywnościowych – wartości orientacyjne.

Dieta niskohistaminowa

Rozpoznanie nietolerancji histaminy wiąże się z koniecznością wdrożenia diety eliminacyjnej – a więc zwyczajne niespożywanie produktów zawierających duże ilości histaminy, przynajmniej przez jakiś okres. W trakcie leczenia zaleca się również unikanie sytuacji stresowych, nagłych zmian temperatury, które mogą być odpowiedzialne za wyrzut histaminy.

Warto zapoznać się z tabelą produktów spożywczych dobrze tolerowanych i produkty niewskazanych  u osób  z objawami pseudoalergii. Chociaż w przypadku takiej diety brany jest zawsze pod uwagę indywidualny próg tolerancji na histaminę, co wiązać się będzie z tym, iż nie każdy produkt będzie niewskazany, czy też całkowicie eliminowany.

Wracając do badań.

W przeprowadzonym przeze mnie badaniu z udziałem 30 osób aż 70% stanowiły kobiety. Przyjmuje się, że około 80% osób z nietolerancją histaminy stanowią właśnie kobiety w wieku około 40 lat. Występowanie tej nietolerancji można tłumaczyć zaburzeniami hormonalnymi u kobiet. Okazuje się, iż estrogeny mogą stymulować komórki tuczne do produkcji większej ilości histaminy. Badanie polegało na 4-tygodniowej interwencji dietetycznej wśród ochotników eliminującej produkty zawierające głównie histaminę. Większość osób badanych (70%) miała zamiar kontynuować dietę, a 80% osób zadeklarowała, iż dieta wpłynęła pozytywnie na poprawę stanu zdrowia (zmniejszona ilość objawów, głównie typu: zatkany nos, wodnisty katar, pokrzywka, obrzęk powiek, świąd skóry, biegunki, bóle brzucha, migreny).  Co ciekawe, większość osób zadeklarowała w ankiecie, iż łatwo przeżywa stres (77%), co może być dodatkowym czynnikiem wpływającym na uwalnianie histaminy.  Większość też uczestników deklarowała, iż często w przeszłości poddawana była antybiotykoterapii, co może dodatkowo wpływać na zaburzenia bariery enzymatycznej i degradację histaminy. Mała liczba osób deklarowała wcześnie codzienne spożycie produktów bogatych w flawonoidy i witaminę C, które mogłyby również wpłynąć na zwiększenie tolerancji histaminy w organizmie.

Osoba wykazująca słabą tolerancję na histaminę powinna zapoznać się z podstawowymi zasadami przygotowywania posiłków oraz wybierania produktów spożywczych.

• Przy zaburzeniach metabolizmu histaminy zawsze należy podawać świeże posiłki. Im dłużej jakiś produkt jest przechowywany, tym więcej zawiera histaminy i innych amin biogennych.
• Wszystkie produkty należy wyjmować z lodówki na krótko przed gotowaniem lub spożyciem.
• Zwracać uwagę na świeżość mięsa. Świeże mięso praktycznie nie zawiera histaminy.
• Ryby należy wybierać świeże lub zamrożone krótko po złowieniu.
• Ilość histaminy zwiększa się w rybach również na skutek solenia i wędzenia, dlatego takich należy unikać, są to: śledzie marynowane, rolmopsy, śledzie matiasy, sardynki, sardele.
• Należy pić wodę i świeże soki owocowe (nie wybierać soków pasteryzowanych). Soki warto rozcieńczać wodą.
• Powinno unikać się konserw w puszkach.
• Unikać spożywania podgrzewanych resztek żywności. Nie należy odgrzewać produktów łatwo psujących się, takich jak ryba lub szpinak (rozwija się duża aktywność bakteryjna i zawartość histamina wyraźnie się zwiększa).
• Unikać należy dodatków spożywczych w produktach: barwniki, konserwanty, substancje wzmacniające smak, salicylany.
• Należy unikać produktów typu „light”, ponieważ te często zawierają dodatki chemiczne, które mogą wywoływać dodatkowe  reakcje pseudolalergiczne.
• Kwercetyna oraz inne flawonoidy mają działanie zmniejszające wytwarzanie histaminy w związku warto częściej sięgać po produkty takie jak: aronia, wiśnie, jagody, czarne porzeczki, pestki granatu.

Bibliografia:

1. Buczyłko K.: Nie tylko alergeny: nietolerancja histaminy (online). Alergia, 2016, 1: 35-38. Protokół dostępu [pobrano 17.09.2018 r.].
2. Buczyłko K.,: Zespół niedoboru diaminooksydazy (online). Alergia, 2017, 2; 27-32. Protokół dostępu [pobrano 15.09.2018 r.].
3. Cieślik I., Migdał W.: Aminy biogenne w żywności (online). Protokół dostępu [pobrano 14.09.2018 r.].
4. Gawarska H., Sawilska-Rautenstrauch D., Ścieżyńska H., Minorczyk M., Postupolski J.: Występowanie wolnych amin biogennych: histaminy, tyraminy, putrescyny i kadaweryny w owocach i warzywach oraz ich produkty (online). Protokół dostępu [pobrano 14.09.2018 r.].
5. Kacik J., Wawrzyniak A., Rakowska M., Kalicki B.: Objawy pseudoalergii a zaburzenia metabolizmu histaminy (online). Protokół dostępu [pobrano 15.09.2018 r.].
6. Karpińska-Gasztoł E., Gutowska M., Zdunowski P., Zgliczyński W.: Zaczerwienie twarzy – problem interdyscyplinarny. Nietolerancja histaminy w przebiegu niedoboru diaminooksydazy (online).
7. Maintz L., Novak N.: Histamine and histamine intolerance. Am J Clin Nutr 2017; 85; 1185-1196.
8. Michalska A., Ukleja-Sokołowska N., Bartuzi Z.:  Stres psychiczny a alergia pokarmowa; Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (4).
9. Piwowarek K.Ł., Kruszewski J.: Nietolerancja histaminy. Med. Prakt., 2017; 4: 117-121.
10. Poniewierka E.: Dietetyka oparta na dowodach. MedPharm Polska Wrocław 2016, 182.
11. Santos S.: Biogenic amines: their importance in foods. Inter. J. Food Microbiol., 1996; 29: 213-231.
12. Shalaby A.R.:Significance of biogenic amines to food safety and human health. Food Research Int., 1996; 29(7): 675-690.
13. Stadnik J.: Aminy biogenne w wyrobach mięsnych surowo dojrzewających (online). Protokół dostępu [pobrano 14.09.2018 r.].
14. Szymańska J.A., Frydrych B., Bruchajzer E., Nikotyna. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr 2(52), s. 121-154.
15. Wiercigroch M., Folwarczna J.:Histamina w regulacji procesów przebudowy kości. Postepy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 887-895 Protokół dostępu [pobrano 7.11.2018 r.].