Migrena i dieta – jaki mają związek?

Migrena powoduje silny ból głowy wraz z charakterystycznymi objawami. Należy do najczęstszych chorób neurologicznych na świecie i dotyka ponad 10% ludności świata. Najczęściej występuje u osób w wieku od 20 do 50 lat. Około 3 razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Istnieją różne metody radzenia sobie z migreną, w tym znaleźć można powiązanie między migreną a dietą, o czym przeczytasz w tym artykule.

Źródło: Autor, Zdjęcie, Licencja

Zanim przejdziemy do tematu diety, przedstawiam kilka istotnych informacji o migrenie.

Migrena charakteryzuje się:

• pulsującym bólem w jednym obszarze głowy;
• może trwać od 4 do 72 godzin;
• towarzyszą jej objawy: nadwrażliwość na światło, na dźwięki, nudności, wymioty;

U niektórych osób migrena może występować z tzw. aurą, czyli zaburzeniami widzenia objawiającymi się w postaci zygzakowatych linii lub migających światełek, przed lub w trakcie trwania migreny.

Migrena epizodyczna a przewlekła

Migrena epizodyczna występuje przez mniej niż 15 dni w miesiącu. Z kolei migrena częstsza niż 15 dni w miesiącu, występująca przez 3 lub więcej kolejnych miesięcy, to migrena przewlekła. Migrena epizodyczna może przerodzić się w migrenę przewlekłą. Sprzyja temu m.in.:

• nadużywanie niektórych leków,
• nadmierne spożycie kofeiny,
• oraz choroby, np.: otyłość, obturacyjny bezdech senny, depresja czy stany lękowe.

Co może wywołać migrenę?

Istnieje wiele czynników, które mogą sprzyjać atakom migrenowym. Można je pogrupować na takie jak: styl życia, wybory żywieniowe, specyficzne problemy danej osoby i choroby przewlekłe.

Wśród bardziej szczegółowych czynników można wymienić m.in.:

• nadmiar lub niedobór snu (zaburzenia cyklu dobowego, jet lag),
• stres,
• zmiany hormonalne (menstruacja, owulacja),
• intensywne zapachy (perfumy),
• wysiłek fizyczny,
• pogoda,
• głód,
• przejadanie się,
• odwodnienie,
• alkohol,
• leki,
• jasne światło (słońce, zbyt jasne światło sztuczne),
• aminy biogenne.

Migrena a dieta

Migrena jest złożonym i trudnym tematem. Dlaczego? Nie istnieje jeszcze żadna konkretna dieta przeciw migrenie, która opierałaby się na mocnych dowodach naukowych, dlatego konieczne jest dalsze badanie wzorców żywieniowych. Cenna jest przede wszystkim identyfikacja indywidualnych czynników żywieniowych wyzwalających ataki. Co pomoże w lepszym radzeniu sobie z migreną.

Chociaż wiadomo, że czynniki żywieniowe wpływają na migrenę, mechanizmy leżące u podstaw migreny nie są jeszcze dobrze zbadane. W przypadku większości pacjentów z migreną ważne jest skupienie się na utrzymaniu konsekwentnego, zdrowego stylu życia, w połączeniu z niefarmakologicznym i farmakologicznym leczeniem choroby. Co więcej, kluczowe jest indywidualne podejście do każdego pacjenta. Z kolei wdrożenie jakichkolwiek zmian w stylu życia, w tym czynników dietetycznych, wymaga dokładnej oceny i jasnego komunikowania się specjalistów między sobą.

Istnieje związek między migreną a dietą. Można znaleźć wiele badań na ten temat. Dlatego również dietetycy mogą odegrać swoją rolę w tej materii. Istnieją różne strategie, które mogą się sprawdzić oraz takie, które są wciąż są wątpliwe. Jedno jest pewne, u każdej osoby warto zastosować:

• Obserwację – prowadzenie dzienniczka migren i stałą czujność.
  • Obserwowanie tego, co jemy, pijemy, jakie leki przyjmujemy.
  • Obserwacja samopoczucia, np. w postaci skali oceny samopoczucia, skali oceny bólu.
  • Zaznaczenie w dzienniczku faktu wystąpienia migreny.
• Eliminację czynników powiązanych z napadem ataku migreny, w tym eliminację produktów wywołujących ataki. Produkt należy eliminować, jeśli ból głowy wystąpił w ≧50% przepadkach w ciągu jednego dnia od ekspozycji na dany produkt.
• Stałość – stałe pory posiłków, snu, czuwania, wstawania. Wyznaczamy realistyczne ramy i nie zmieniamy ich. Oczywiście wszystko w miarę możliwości.
• Odpowiednie nawodnienie – przy ataku migreny pomóc może wypicie kilku szklanek wody.
• Relaks.
• Suplementację – aby uzupełnić niedobory.

Dieta eliminacyjna oraz z ograniczeniem amin biogennych

Do produktów potencjalnie wyzwalających napad migreny, można zaliczyć m.in.:

• sery
• czekoladę
• owoce cytrusowe
• czerwone wino
• piwo
• hot dogi, szynkę, parówki
• nabiał
• tłuste i smażone produkty
• produkty typu instant
• kawę, herbatę, napoje typu cola
• barwniki i dodatki spożywcze
• lody
• zimne napoje

Wśród wymienionych czynników dużą grupą są te, zawierające aminy biogenne. Przeglądając badania naukowe, można znaleźć sprzeczne informacje na temat związku amin biogennych z migreną, ale biorąc pod uwagę bardzo indywidualne podejście, nie należy wykluczać tego punktu zaczepienia.

Aminy biogenne to związki powstające podczas fermentacji czy konserwowania. Ich przykładem są: histamina, tyramina, tryptofan, fenyloalanina. Dieta z ograniczeniem amin biogennych może być trudna, dlatego, że aminy te występują dość powszechnie w żywności. Dlatego tak ważne jest notowanie w dzienniczku tego, co potencjalnie mogło wywołać atak migreny.

Na jakie produkty należy zwrócić szczególną uwagę?

• wędliny – kiełbasa, salami
• wieprzowina
• ryby – makrela, tuńczyk, wędzone
• jaja
• drożdże
• pestki dyni
• warzywa – szpinak, pomidory, kiszonki
• nabiał: sery dojrzewające, produkty fermentowane
• ocet
• alkohol: czerwone wino, piwo
• produkty długo przechowywane – także przejrzałe
• banany, figi
• przetwory sojowe, bób

Dieta ketogeniczna

Istnieje koncepcja, że migrena może być odpowiedzią na niski poziom energii w mózgu lub nieskompresowany stres oksydacyjny. Podczas zastosowania diety ketogenicznej zwiększa się zawartość ciał ketonowych w mózgu. Stanowią one wówczas alternatywne źródło energii, mające na celu skorygowanie nieprawidłowości w metabolizmie glukozy, które to występują w migrenach. Niektóre badania wykazują skuteczność tej diety przy migrenach. Można znaleźć też wyjaśnienie, że ciała ketonowe działają jak cząsteczki sygnalizacyjne, które mogą zakłócać szlaki związane z patofizjologią migreny. Substancje ketogenne mogą odwracać dysfunkcję mitochondriów, łagodzić stres oksydacyjny, zmniejszać pobudliwość mózgu lub łagodzić stan zapalny.

Utrata masy ciała

Korzyści z utraty masy ciała dla zdrowia tłumaczyć nie trzeba. Przy współwystępowaniu otyłości i migren, utrata masy ciała może skutkować złagodzeniem objawów, częstości i czasu trwania migreny. Jako czynnik krytyczny uznano ogólnie utratę masy ciała, a nie stopień jej redukcji czy strategie zastosowane do osiągnięcia celu. Co więcej, poprawa jakości diety oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała również mają znaczenie.

Dieta wegańska

Dobrze zaplanowana dieta bezmięsna również może wspomóc profilaktykę migren. Niskotłuszczowa, o wysokiej zawartości błonnika, bogata w związki przeciwzapalne dieta wegańska może zmniejszać aktywność estrogenów, łagodząc tym samym objawy migren związanych z menstruacją.

Dieta niskotłuszczowa

Dieta niskotłuszczowa może wpływać na zmniejszenie częstości i intensywności napadów migrenowych. Odpowiedni stosunek kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 i n-6, w kierunku przewagi n-3 może zmniejszyć odpowiedź zapalną i regulować napięcie naczyniowe.

Dieta niskoglikemiczna (ang. low glycemic diet)

W jednym z badań już po pierwszym miesiącu stosowania diety z niskim GI (ang. glycemic index) zaobserwowano znaczące zmniejszenie ilości ataków migreny. Dietę z nikim indeksem zastosowano m.in. w celu zmniejszenia stanu zapalnego.

Suplementy

Dysfunkcje na poziomie mitochondriów zostały powiązane z napadami migrenowymi. Wynikają z niedoborów różnych składników. Dużą rolę w produkcji energii w mitochondriach mają: magnez, ryboflawina i koenzym Q10, dlatego uzupełnienie ich niedoborów może być kluczowe.  Swoją rolę w zmniejszeniu napadów może odegrać również suplementacja n-3, a ograniczenie n-6. Istnieją również wstępne doniesienia na temat potencjalnego działania kurkuminy. Warto zwrócić uwagę również na takie składniki jak: witamina D, B2, B12, PP, kwas foliowy.

Mikrobiom jelitowy

Istnieje związek między migrenami a chorobami żołądkowo-jelitowymi. Migrenom często towarzyszą objawy jak nudności, wymioty, niestrawność, zburzenia jelitowe. Badania nad mikrobiomem i migreną są wciąż młode, ale istnieją doniesienia, które mówią, że probiotykiterapia może zmniejszać częstotliwość i nasilenie migren. W jednym z badań kobiet w podeszłym wieku, u tych z migrenami, w kale występowało więcej Clostridium w porównaniu z grupą kontrolną, gdzie było więcej Bifidobacterium.

Inne metody

Warto wspomnieć też inne metody pozwalające radzić sobie z migrenami. Należą do nich m.in:

• akupunktura
• akupresura
• ziołolecznictwo
• spacery
• umiarkowana aktywność fizyczna
• medytacja
• jednopulsowa przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (sTMS)

Podsumowanie

Kluczowe elementy w walce z migrenami, to przede wszystkim obserwowanie i zapisywanie czynników wywołujących migrenę. Ważna jest ocena stylu życia, dokładna ocena chorób współistniejących oraz przede wszystkim indywidualne podejście. Ponadto warto zadbać o nawodnienie, odpowiednią suplementację oraz o relaks. Oczywiste jest, że potrzeba więcej badań w tej materii, ale mając już punkt zaczepienia, możemy ulżyć osobom cierpiącym na migreny.

Źródła

1. Amiri P, Kazeminasab S, Nejadghaderi SA, Mohammadinasab R, Pourfathi H, Araj-Khodaei M, Sullman MJM, Kolahi AA, Safiri S. Migraine: A Review on Its History, Global Epidemiology, Risk Factors, and Comorbidities. Front Neurol. 2022 Feb 23;12.
2. Altamura C, Corbelli I, de Tommaso M, Di Lorenzo C, Di Lorenzo G, Di Renzo A, Filippi M, Jannini TB, Messina R, Parisi P, Parisi V, Pierelli F, Rainero I, Raucci U, Rubino E, Sarchielli P, Li L, Vernieri F, Vollono C, Coppola G. Pathophysiological Bases of Comorbidity in Migraine. Front Hum Neurosci. 2021 Apr 20;15:640574.
3. Ariyanfar S, Razeghi Jahromi S, et al.: Review on Headache Related to Dietary Supplements. Curr Pain Headache Rep. 2022 Mar;26(3):193-218.
4. Evcili G, Utku U, Ogun MN, Ozdemir G. Early and long period follow‐up results of low glycemic index diet for migraine prophylaxis. Agri. 2018;30:8‐11
5. Gazerani P. A Bidirectional View of Migraine and Diet Relationship. Neuropsychiatr Dis Treat. 2021 Feb 11;17:435-451.
6. Gazerani P. Migraine and Diet. Nutrients. 2020 Jun 3;12(6):1658.
7. Hindiyeh NA, Zhang N, Farrar M, Banerjee P, Lombard L, Aurora SK. The Role of Diet and Nutrition in Migraine Triggers and Treatment: A Systematic Literature Review. Headache. 2020 Jul;60(7):1300-1316.
8. Özturan A, Şanlıer N, Coşkun Ö The Relationship Between Migraine and Nutrition, Turk J Neurol 2016;22:44-50.