Remisja cukrzycy: fakt czy fantazja?

Jeśli zdiagnozowano u Ciebie cukrzycę typu 2, czy możesz to odwrócić lub „wyleczyć”, o ile zrobisz wszystko, co należy? To pytanie, w 2015 roku, zadali sobie naukowcy z Uniwersytetu w Glasgow, kiedy rozpoczęli badanie kliniczne dotyczące remisji cukrzycy — Diabetes Remission Clinical Trial (DiRECT (1)).

Źródło: Autor, Zdjęcie, Licencja

Do badania zakwalifikowano osoby w wieku 20-65 lat, u których cukrzycę typu 2 rozpoznano do 6 lat wcześniej i których wskaźnik masy ciała (BMI) mieścił się w przedziale od 27 do 45 kg/m2 (co wskazuje na nadmiar tkanki tłuszczowej). Celem pierwszych 3-5 miesięcy badania była znaczna utrata masy ciała przy użyciu ‘koktajli’ (znanych formalnie, jako koktajle całkowicie zastępujące posiłek), a następnie wsparcie przez 2 lata, mające pomóc w utrzymaniu utraconej masy ciała. Naukowcy zdefiniowali remisję cukrzycy, jako: osiągnięcie poziomu hemoglobiny glikowanej <6,5% (lub 4,8 mmol/mol) i brak konieczności stosowania leków przeciwcukrzycowych (obniżających poziom glukozy we krwi). Grupa kontrolna otrzymała opiekę zgodnie z najlepszymi praktykami od swojego lekarza ogólnego (GP).

W sumie do badania zakwalifikowano 306 osób, które zostały losowo przydzielone do grupy eksperymentalnej lub kontrolnej. Po 12 miesiącach naukowcy opublikowali swoje pierwsze wyniki w prestiżowym czasopiśmie medycznym The Lancet (1). Ogłosili, że prawie 1 na 4 osoby w grupie badanej straciła 15 kg lub więcej, w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej, gdzie nikt nie stracił masy ciała. Remisję cukrzycy osiągnięto u prawie połowy osób z grupy interwencyjnej i zaledwie u 6 osób z grupy kontrolnej.

Dalsze analizy wykazały, że im większy ubytek masy ciała, w tym większe szanse na remisję. Na przykład remisję uzyskała mniej więcej 1 na 3 osoby, które schudły 5-10 kg oraz 86% osób, które straciły 15 kg lub więcej. Poważne zdarzenia niepożądane były rzadkie i dotyczyły tylko 7 osób w grupie badanej i 2 w grupie kontrolnej. Naukowcy wywołali zamieszanie, gdy doszli do wniosku, że remisja cukrzycy typu 2 jest możliwa pod kierunkiem lekarzy pierwszego kontaktu.

Rok później naukowcy opublikowali swoje wyniki po 24 miesiącach: 36% osób w grupie badanej nadal było w remisji, w porównaniu z mniej niż garstką w grupie kontrolnej (2). Większość uczestników przybrała średnio około 2 kg. Mimo, że wielu z nich wznowiło przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych (40% osób z grupy badanych), wyniki wciąż były oszałamiające —  trwała remisja była rzeczywiście możliwa i powiązana z dłuższym okresem utrzymania masy ciała.

Badanie DiRECT wzbudziło wiele kontrowersji, po pierwsze dlatego, że termin „remisja” można interpretować na różne sposoby. Po drugie, badanie było świetną reklamą dla producentów żywności, którzy sprzedawali zamienniki posiłków. Od dawna były one dyskredytowane przez pracowników ochrony zdrowia, ponieważ nie były „prawdziwym jedzeniem”. Jednak podobnie jak w badaniu PREVIEW, w którym zastosowano krótki 8-tygodniowy okres odchudzania na tych dietach, tempo utraty masy ciała było szybkie i gwałtowne.

To zachwyciło uczestników, ale nie wszyscy byli za. Czy odchudzanie w ten sposób było całkowicie bezpieczne? W rzeczywistości do tego czasu większość przypadków remisji cukrzycy uzyskiwano jedynie za pomocą drogiej, trudno dostępnej chirurgii bariatrycznej. Jednak teraz wiemy, że znaczna utrata masy ciała (10% lub około 10 kg (22 funty), jeśli ktoś waży 100 kg (220 funtów)) zmniejsza ilość tłuszczu w wątrobie i trzustce oraz ponownie uruchamia komórki beta trzustki, odpowiedzialne za wytwarzanie insuliny. Wydaje się, że komórki beta dostają wiatru w żagle.

Największym wyzwaniem w remisji cukrzycy jest utrzymanie utraconej masy ciała. To nie jest łatwe — większość osób straciła na masie ciała tylko po to, by przekonać się, że bardzo łatwo jest ją odzyskać. Rzeczywiście, w przeszłości aż 19 na 20 osób stwierdziło, że wróciło do wagi wyjściowej (lub nawet wyższej) w ciągu 6-12 miesięcy. Dlatego naukowcy zwracają uwagę na to, jak najlepiej osiągnąć utrzymanie utraty masy ciała.

Jednym z największych tego typu badań jest badanie PREVIEW (3). Osoby kwalifikowały się, jeśli miały czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 (np. miały stan przedcukrzycowy), a także wskaźnik masy ciała 25 kc/m2 lub wyższy. Ponad 2300 osób stosowało kompletne zamienniki posiłków dostarczane przez firmę Cambridge®, aby stracić co najmniej 8% masy ciała w ciągu zaledwie 8 tygodni. W rzeczywistości prawie 8 na 10 osób odniosło sukces, tracąc średnio 11% początkowej masy ciała. Następnie osoby zostały losowo przydzielone do jednej z dwóch różnych interwencji związanych ze stylem życia, na następne 3 lata. Korzystanie ze spotkań grupowych oraz innych technik behawioralnych spowodowało wg naukowców, że prawie 1 na 4 osoby były w stanie utrzymać utratę masy ciała o 8% lub więcej, a 1 na 2 udało się utrzymać utratę masy ciała o 5%. Innymi słowy, długoterminowe utrzymanie utraty masy ciała jest obecnie bardziej osiągalne niż w przeszłości.

Wbrew swojej hipotezie, naukowcy z projektu PREVIEW odkryli, że dieta o wyższej zawartości białka i o niższym indeksie glikemicznym (IG) nie była lepsza od konwencjonalnej zdrowej diety o mniejszej zawartości białka i wyższym IG. Jednak historia na tym się nie kończy. Powtórna analiza wykazała, że ludzie spożywający więcej białka i węglowodanów o niższym IG rzeczywiście skuteczniej utrzymywali utratę masy ciała (4), odnotowując mniejszy głód i ochotę na jedzenie (5). Ponadto osoby te osiągnęły niższy poziom hemoglobiny glikowanej, co wskazuje na zmniejszone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w przyszłości.

W badaniu PREVIEW oraz innych badaniach tego rodzaju nie pozwolono uczestnikom na dalsze stosowanie zamienników posiłków w celu utrzymania utraty masy ciała, mimo że wielu wyrażało taką chęć. Czy pomocne byłoby ich regularne stosowanie, aby w razie potrzeby zrzucić kilogram lub dwa? I jak powinniśmy to wdrażać? Czy stosowanie ich przez 1-2 tygodnie wystarczy? Czy używanie ich przez 5 dni raz w miesiącu byłoby najlepsze? Obecnie trwają badania mające odpowiedzieć na te pytania.

Tymczasem tak, możesz doprowadzić do remisji cukrzycy typu 2, a szybka utrata masy ciała za pomocą zamienników posiłków jest zarówno bezpiecznym, jak i skutecznym sposobem na rozpoczęcie tego procesu.

Więcej:

• Lean and colleagues. Primary care-led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open- label, cluster-randomised trial. Lancet. 2018.
• Lean and colleagues. Durability of a primary care-led weight-management intervention for remission of type 2 diabetes: 2-year results of the DiRECT open-label, cluster-randomised trial. Lancet Diabetes Endocrinol. 2019.
• Raben and colleagues. The PREVIEW intervention study: Results from a 3-year randomized 2 x 2 factorial multinational trial investigating the role of protein, glycaemic index and physical activity for prevention of type 2 diabetes. Diabetes Obes Metab. 2021.
• Zhu and colleagues. Dose-Dependent Associations of Dietary Glycemic Index, Glycemic Load, and Fiber With 3-Year Weight Loss Maintenance and Glycemic Status in a High-Risk Population: A Secondary Analysis of the Diabetes Prevention Study PREVIEW. Diabetes Care, 2021
• Zhu and colleagues. A High-Protein, Low Glycemic Index Diet Suppresses Hunger but Not Weight Regain After Weight Loss: Results From a Large, 3-Years Randomized Trial (PREVIEW). Frontiers in Nutrition, 2021