Rutyna – działanie, właściwości, zastosowanie

Rutyna jest związkiem chemicznym, który kojarzy się zazwyczaj z popularnymi, ogólnodostępnymi preparatami stosowanymi wspomagająco na przeziębienie. W rzeczywistości rutyna jest polifenolem z grupy flawonoli i spożywamy ją każdego dnia. Ponadto w zależności od rodzaju diety, szacuje się jej zwyczajowe spożycie od 100 do 1000 mg. Postanowiłam poszukać odpowiedzi, w czym tkwi moc działania rutyny. Czy faktycznie warto ją włączyć w czasie przeziębienia? A może ma jeszcze inne dodatkowe działania i w jakich produktach występuje naturalnie?

Rutozyd (łac. Rutosidum) to synonim rutyny.

Inaczej nazywa się ją też: kwercetyną-3-O-rutozydu albo też witaminą P. Ponadto rutyna jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych glikozydów biofalowonoidowych. Została odkryta w 1984 r. przez norymberskiego aptekarza Augusta Weissa. On jako pierwszy wyizolował ją z liści rutyny zwyczajnej (łac. Ruta graveolens). Od tej rośliny pochodzi też nazwa związku.

Rutyna występuje naturalnie m. in.w: gryce, perłowcu japońskim, kwiatach czarnego bzu. Także w wielu owocach i warzywach, np.: skórka jabłek, pomarańczy, limonki, cytryny, brokuły, śliwki, winogrona oraz w większości roślin strączkowych i niektórych gatunkach herbat.

Dodatkowo warta uwagi jest gryka, w której rutyna jest dominującym flawonoidem i występuje we wszystkich jej częściach. Park i in. podają, że najwięcej rutyny jest w jej kwiatach (373mg/100), liściach (116mg.100g) i ziarnie (23 mg/100g), a najmniej w łodygach i korzeniach gryki. Obróbka hydrotermiczna ziarna gryki powoduje istotne obniżenie zawartości flawonoidów w porównaniu do materiału surowego.

Kazimierczak i in. wykazali obecność rutyny w ziołach – w mięcie z uprawy ekologicznej, w lubczyku, tymianku i szałwii z uprawy zarówno ekologicznej jak i konwencjonalnej. Najwięcej rutyny spośród badanych ziół zawierała mięta ekologiczna i tymianek z uprawy konwencjonalnej. Nie wykryto rutyny z mięcie z uprawy konwencjonalnej oraz w melisie z uprawy ekologicznej. W melisie z uprawy konwencjonalnej wykryto bardzo niewielki ilości rutyny. Warto też wspomnieć, że prócz rutozydu, zioła obfitowały także w wiele innych przeciwutleniaczy. Dlatego nie bez powodu dietetycy zalecają ich stosowanie w posiłkach.

Przemiany rutyny w organizmie nie zostały jeszcze do końca poznane.

Okazuje się, że ok. 15% spożytego związku zostaje wchłonięte przez organizm, reszta natomiast ulega hydrolizie do kwercetyny, a następnie związek ulega heterocyklicznemu rozpadowi. Co ciekawe, większość tych przemian zachodzi w wątrobie. Rutyna zbudowana jest z kwercetyny połączonej wiązaniem glikozydowym z rutynozą – disacharydem. Ponadto wykazuje stosunkowo prostą budowę, ale mimo to, ma dużą aktywność biologiczną związaną przede wszystkim z jej właściwościami antyoksydacyjnymi. Rutyna obecna w części lipidowej błony komórkowej chroni ją przez utlenieniem, a w konsekwencji przed zniszczeniem.

Rutyna posiada wiele istotnych właściwości, tj.:

• poprawia elastyczność naczyń krwionośnych, neutralizując obecność wolnych rodników, zapobiega to obrzękom i zapaleniu żył, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do powstania żylaków;
• w połączeniu z witaminą C wpływa na ochronę kolagenu i elastyny (związków budujących naczynia krwionośne);
• hamuje aktywność hialuronidazy (enzymu rozklejającego śródbłonek naczyń włosowatych);
• zmniejsza ciśnienie wewnątrz gałki ocznej i chroni siatkówkę oka przez działaniem wolnych rodników (stosuje się ją w leczenie retinopatii cukrzycowej);
• właściwości antyoksydacyjne tego związku wpływają także na poprawę odporności organizmu w walce z infekcjami czy czynnikami nowotworowymi;
• niektóre badania wykazały także zdolność rutozydu do hamowania reduktazy aldozowej, która powoduje dysfunkcje lewej komory serca;
• spowalnia starzenie skóry i łuszczenie naskórka;
• niweluje siniaki i stłuczenia;
• przyśpiesza gojenie ran;
• wykazuje właściwości antyalergiczne (hamuje wydzielanie histaminy i bradykininy);
• działa neuroprotekcyjnie w przypadku zaburzeń pamięci oraz obumarcia neuronów spowodowanych niedokrwieniem mózgu;
• wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe;

Rutozyd tworzy trwałe kompleksy z różnymi jonami.

Dzięki temu, że tworzy kompleksy z kationami metali ciężkich – działa odtruwająco. Ponadto rutyna chroni kwas L-askorbinowy przed szybką degradacją/utlenieniem. Dodatkowo pełni funkcję wymiatacza wolnych rodników, zwiększając trwałość i czas działania witaminy C.

Mówi się, że flawonoidy powinno się traktować jako leki, a nie witaminy, które są biokatalizatorami uczestniczącymi w przemianach metabolicznych organizmu. Przyjmuje się też, że na 50 mg witaminy C powinno przypadać 10 mg bioflawonoidów.  Podstawowym źródłem bioflawonoidów, w tym rutyny, w diecie człowieka są warzywa i owoce. Rutyna też jest dość częstym składnikiem różnego rodzaju suplementów diety i preparatów. Biorąc pod uwagę jej liczne właściwości, nie bez powodu znajduje się w preparatach z apteki. Na rynku można znaleźć bardzo dużą ofertę takich produktów. Rutyna występuje tam w bardzo różnych dawkach.

Znajdziemy preparaty z deklarowaną zawartością m.in. od 3 mg, poprzez te zawierające 25 mg, a nawet 50 mg rutyny w składzie. Warto pamiętać, że deklarowana zawartość, nie zawsze idzie w parze z rzeczywistą zawartością składnika w preparacie, dlatego trzeba dobrze się zastanowić przed zastosowaniem jakiegokolwiek preparatu z rutyną. Z drugiej strony na pewno warto jeść kaszę gryczaną oraz wszelkie warzywa i owoce, które oprócz rutyny zawierają także inne antyoksydanty.

Źródła:

• Ganeshpurkar A., Saluja A.K.: The Pharmacological Potential of Rutin, Saudi Pharmaceutical Journal (2017) 25, 149–164.
• Kazimierczak, HallmannE., Kazimierczyk M., Rembiałkowska E.: Antioxidants content in chosen spice plants from organic and conventional cultivation „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2010, Vol. 55(3).
• Park BJ, Park JI, Chang KJ, Park CH.: Comparison in rutin content in seed and plant of tartary buckwheat (Fagopyrum tataricum). Proceedings of the 9th International Symposium on Buckwheat, Prague 2004: 626-629.
• Samaszko-Fiertek J., Roguszczak P., Dmochowska B., Ślusarz R., Madaj J.: Rutyna – budowa, właściwości., Wiadomości Chemiczne, 2016, 70, 7-8.
• Świderski F., Żywność wygodna i żywność funkcjonalna, PWN
• Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I.: Wartość odżywcza i prozdrowotna gryki siewnej, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 410-413.
• http://phenol-explorer.eu/contents/polyphenol/296